En ineens was hij er: de kredietcrisis. Meer dan ooit bleek dat het hele stelsel van shareholdersvalue uitsluitend gebaseerd was op vertrouwen. Vertrouwen waarbij men elkaar de hand boven het hoofd kon houden, om zoveel mogelijk waarde te creëren die in de werkelijkheid lucht bleek te zijn. Al jaren wil de regering meer grip en invloed hebben op het leegzuigen van bedrijven. Het beloven van gigantische bonussen bij het behalen van een bepaald resultaat wil men tegen gaan. Maar ondanks regelgeving, zoals Tabaksblat,heeft men dit niet kunnen beteugelen. Door oppoetsen van cijfers kunnen falende directeuren met platina handdrukken worden weggestuurd, zoals vorig jaar Groenink bij ABN-Amro. Geen vervolging, werkstraf of inleveren van geld: het mocht allemaal, terwijl de man in feite een crimineel is, maar niet te vangen met de huidige regelgeving. Regelgeving die tot de crisis losser en liberaler werd, met minder overheidsbemoeienis.
De rol van vooral de Europese overheid beperkt zich slechts tot het voorkomen van machtsbolwerken om concurrentie te scheppen. Een aantal economen denkt dat met het exploderen van weer een bubble er een nieuwe wereldorde gaat ontstaan. We hebben de afgelopen jaren al wat bubbles zien klappen: het communisme, dotcom, de democratie en de politiek en nu volgt het kapitalisme. Sommige optimisten verwachten dat de economische wereld zijn nieuwe stelsel zal gaan baseren op de echte duurzame waarden van zaken, zoals milieu, klimaatbeheersing, armoebestrijding, honger e.d. De tijd van puissante rijkdom zou achter ons moeten liggen. De verschillen in de wereld zijn te groot geworden. En nu is het vertrouwen weg. Kelderde eerst de beurs, wat met enige regelmaat wel meer gebeurt, nu is ons spaargeld aan de beurt en in dat dominospel staan nu ook onze pensioenen op de tocht. Vervolgens houdt heel Nederland de hand op de knip en voor je het weet zit je in een recessie, ook al roepen Wellink en Bos in koor dat hiervoor voor Nederland geen aanleiding is. Het is wel frappant te zien wat voor lijken er uit de kast komen in zo’n situatie. Zo hebben mogelijk gemeentes rentearbitrage toegepast door geld te lenen tegen een lage rente bij de Nederlandse Bank om vervolgens tegen een hoger tarief weg te zetten bij een singlerated IJslandse bank. Deze praktijken blijken onbegrijpelijkerwijs niet eens ongeoorloofd. Het gevolg is echter wel dat het geld nu weg is bij de IJslandse bank, die failiet is, en dat het geleende geld toch aan de Nederlandse Bank zal moeten worden terugbetaald. Een dubbel probleem dus. Als gemeentes zich met zulke zaken bezig houden betekent dit een aantal zaken. De gemeentes beheren blijkbaar hun eigen reserves waarvan ik een zware tegenstander ben. En volgens mij zijn de gemeenteraden hiervan ook nauwelijks op de hoogte. Begrijpelijk reserveren nu gemeentes om grote projecten in de toekomst te kunnen financieren. Maar dat ze daarbij zelf buiten de landsgrenzen op zoek gaan naar rendement en daarbij én geld onttrekken aan onze nationale economie én met het geld van hun burgers risicovol gaan speculeren gaat er bij mij niet in. Rendement maken is een vak op zich en een gemeente of andere overheidsinstelling zou zich met hun burgers in plaats van met geld bezig moeten houden. Ik ben benieuwd wat er nog uit de hoge hoed komt van andere lagere overheden zoals waterschappen en inmiddels geprivatiseerde woningbouwcorporaties. Maar besef ook dat heel veel mensen een spaarhypotheek hebben en dus in ons land tot maximaal €100.000 zijn gedekt als de bank niet in staat is het bedrag uit te keren op de hypotheekaflossingsdatum. Tot voor twee maanden geleden was je jezelf volledig onbewust van dit risico, maar als de dominostenen nog verder omvallen, zou je als spaarder om je hypotheek af te lossen moeten beseffen dat er nu werkelijk een mogelijkheid bestaat dat je geen geld krijgt om de hypotheek af te lossen. En wat zegt dan de bankrating nog. Er is maar één bank in Nederland die meer dan één ster heeft en dat is de Rabobank. Die hoor je dan ook niet; zit niet in de problemen en de coöporatieve structuur houdt graaiers weg van de poet. Dat lijkt dus een veilige haven. Niet omdat ze spectaculaire rentes geven, maar juist doen wat het belangrijkste is: goed op je geld passen. Onlangs was ik op bezoek bij een ledenvergadering hier in Dongen van de Rabobank, die doodleuk vertelde dat ze er 100 jaar over hadden gedaan om 3 miljard omzet te behalen en dat ze alleen dit jaar (net negen maanden oud) al over de 4 miljard zaten. In de toekomst zal blijken of dit geld hier zal blijven, maar als de concurrentie wordt opgekocht door de staat, vraag je je wel af of de concurrentieverhoudingen wel eerlijk zijn met de staat als achtervanger. Ik vraag me wel af of de bankiers van Fortis en ABN/Amro ook aan de Balkenendenorm moeten voldoen. Dan moeten ze zo’n 90% inleveren van hun salaris. Dat zal wennen worden.