Een paar weken geleden begon het te rommelen op het pruttelende IJsland. Een vulkaan met een onuitspreekbare naam begon as en vuur te spuwen. Na een paar dagen was het wat minder en alleen het sensationele vuurwerk van TV-beelden bleef nog hangen. Tot begin deze week toen de vulkaan opnieuw tot leven kwam, alleen wat heftiger. En al gauw werd duidelijk dat deze eruptie wat grotere gevolgen zou krijgen. Het vliegverkeer moest in het gebied van de aswolk, die almaar groter werd, worden stilgelegd.
In de aswolk zit veel stof waarmee de vliegtuigen worden gezandstraald en de motoren uiteindelijk vastlopen. De aswolk bevindt zich op de normale vlieghoogte voor verkeersvliegtuigen. Hoger vliegen is helemaal geen optie en lager vliegen is én niet comfortabel voor de passagiers, maar ook niet voor ons op de grond. En daarmee gingen de luchthavens in Noord-West Europa langzaam één voor één op slot. Zo zie je ineens hoe afhankelijk we nog zijn van de natuur. Wij denken alles naar ons hand te kunnen zetten, maar een natuurverschijnsel kan zwaar roet in het een gooien, in dit geval letterlijk zelfs. En dan ga je nadenken over de gevolgen. De vorige keer dat deze vulkaan uitbarstte heeft dat twee jaar geduurd. Natuurlijk is het nu wel erg rustig in de atmosfeer, waardoor de concentratie van vuil erg groot is, maar als zo’n vulkaan continu blijft uitbraken, is zelfs een onrustige atmosfeer niet meer voldoende om de rommel te verspreiden. En een eeuw of anderhalf geleden was dit nog niet zo’n probleem, want vliegen doen we pas sinds een kleine honderd jaar. En wat als de veel grotere buurman van de vulkaan ook mee gaat doen.
Aanvankelijk had iedereen begrip voor de situatie. Een paar uur oponthoud is vervelend, maar niemand kan er iets aan doen. Behalve een enkele cynicus die deze ellende uit IJsland ziet als de wraak van de IJslanders vanwege het Icesavegebeuren. Tenslotte moet daar de gehele bevolking nu boeten voor de koopjesjacht van de Engelsen en de Nederlanders, die om het geld terug te vorderen haast koloniale trekjes van uitbuiting gaan vertonen. En nu kunnen ze ons pesten. En als je denkt dat die IJslanders de natuur niet kunnen beïnvloeden, dan heb je het mis. Sluit de inventiviteit van de IJslanders niet uit. Ik ben 20 jaar geleden daar geweest en heb de geisers bezocht. De grote geiser, die nog steeds op elke reisfolder van IJsland staat, doet het al 25 jaar lang niet meer. Toch kunnen de IJslanders dat ding tot leven wekken door in het gat van de geiser een paar honderd kilo zeep te kieperen. Dus zeg niet dat ze niet tot iets in staat zijn op dit gebied. Maar zo’n grote vulkaan laten braken lijkt toch van een andere orde.
Nu de hervatting van het vliegverkeer telkens weer wordt uitgesteld gaan we nadenken over de economische gevolgen van deze uitbraak. Geen vliegverkeer betekent ook geen handel. In onze snelle wereld heeft het vliegtuig een niet weg te cijferen positie. Zo gewend dat het vliegtuig en zeer betrouwbaar en zeer snel is, heeft het ontbreken van het vliegverkeer directe gevolgen voor het vervoer van bederfelijke goederen, het nakomen van internationale afspraken en de vakantiestroom, die gelukkig nu nog niet echt op gang is. Schiphol en de luchtvaartmaatschappijen hebben geen inkomsten, maar wel hoge kosten. Uiteraard zijn er weer andere bedrijfstakken die hier wel bij varen, zoals de treinen, bussen en overige openbare vervoer, maar ook dat kan tot problemen leiden. Ook deze vervoerders zijn niet ingesteld op zo’n plotselinge snelle groei. Het vervelendst is nog de onzekerheid waarmee dit gepaard gaat. Hoe lang gaat dit duren? En blijft alles daarna nog zoals het was. Geen enkele luchtvaartmaatschappij of luchthaven is ingesteld op het effect van een dergelijk natuurgebeuren van deze omvang en heeft er ook nooit bij stil gestaan dat dit zou kunnen gebeuren.
En verzekeren hiertegen? Onmogelijk: geen enkele verzekeraar verzekert natuurrampen. En de krater of IJsland aansprakelijk stellen is ook onmogelijk. En kritiek is er ook. Is dit allemaal wel nodig? Maar je kunt toch moeilijk een vliegtuig door de wolk laten vliegen om vast te stellen of het goed gaat. Om dit in de toekomst te voorkomen zal men veel geavanceerder moeten gaan meten. En dat kost geld; dus ga er maar vanuit: Vliegen wordt duurder en minder betrouwbaar. Wanneer gaan we dit merken?