Een aantal weken geleden stortte er een vliegtuig neer nabij Tripoli in Lybië. Daarbij kwamen zeventig Nederlandse mensen om en er was wonderwel één overlevende: een jongetje uit Tilburg.Als je de beelden op het journaal zag kon je nauwelijks meer iets van een vliegtuig herkennen.Nederland reageerde opmerkelijk zwaar geschokt op deze gebeurtenis. Er zijn natuurlijk al wel meer rampen gebeurd, zoals in Enschede, Volendam en bij de Bijlmer, maar de reactie was veel heftiger dan bij deze lugubere voorgangers. Tot voor kort beschouwden wij het nieuws als iets wat wel was gebeurd, maar ver van ons af stond. Ondanks de omvang van het leed, raakte het je niet in je persoonlijke beleving, behalve een korte schok en een stukje medeleven. Het was wel zo: hoe dichter bij hoe groter de schok.
Maar viel er een vliegtuig uit de lucht met Chinezen of Russen met grote aantallen doden in een ver oord, dan beperkte het medeleven tot een oh-wat-erg-gesprekje met de buren en de wereld draaide door. Zelfs rampen die wel dichtbij waren, zoals dus in Enschede, Volendam of de Bijlmer, bepaalden wel het nieuws een aantal dagen, maar raakte je nauwelijks. Veelal zag je dan rouw- en herdenkingsbijeenkomsten georganiseerd, waar op zich wel veel mensen op af kwamen, maar voornamelijk directe buurtgenoten en mensen met een grote sociale cohesie.
De vormen van sociale cohesie zijn enorm toegenomen de laatste tijd. Als je de wereld indeelt in mensen die gebruik maken van de sociale media en diegene die dat niet doen, heb ik het over de eerste groep. Helaas heeft de scheiding wel/niet sociale media nog vaak iets met leeftijd te maken, maar doordat de groep gebruikers van internet en sociale media opschuift in de tijd wordt deze groep telkens groter. De echte grote ommezwaai zal plaatsvinden wanneer ook de leeftijdsgroep die in het centrum van de macht zitten (45-55 jaar) internet en de sociale media echt gaan omarmen. En dat is binnen nu en vijf jaar.
Maar de verandering is er wel. Door het gebruik van sociale media maken mensen deel uit van veel kleine gemeenschappen, gegroepeerd rondom interesses. Die gemeenschappen zijn onderling ook weer met elkaar verbonden en zo ontstaat er een gigantisch netwerk. Een netwerk dat geen last heeft van de beperkingen van afstand en tijd en daardoor bijna direct kan reageren en bewegen. Dus als er iets gebeurt waardoor de gemeenschappen geraakt worden, raakt dit ook de beleving van de deelnemers. Omdat ze hecht in de gemeenschap zitten, zullen ze snel reageren en voordat je er erg in hebt is er bijna instant een nieuwe beweging gevormd. Deze gemeenschappen kunnen ontstellend snel, effectief en hard oordelen als er bijvoorbeeld onethische zaken gebeuren, zoals over het interview met het enige overgebleven jongetje van de vliegramp door de Telegraaf. Door die virtuele media raakt de ramp veel meer mensen dan in de tijd dat we het nieuws passief over ons heen lieten komen.
Dus dat de wereld hoe langer hoe minder sociaal wordt omdat “de jeugd” alleen maar achter de computer zit, is een grove misvatting. Juist de onderlinge interesses, weliswaar gefragmenteerd en individueel bepaald, verbinden mensen op een veel grotere schaal met elkaar. Dit kun je niet negeren en je zult dus ook de virtuele media moeten gebruiken om aangesloten te blijven met de maatschappij. Het gevolg is wel dat rampen, zoals met het Lybische vliegtuig, een veel grotere dreun veroorzaken in de gemeenschap als ooit te voren en daarmee ook het medeleven en meningen over deze gebeurtenissen versterken.
Dit is allemaal wat moeilijk te vatten voor een generatie die hier niet mee is opgegroeid of meegegroeid, Vaak ontkent deze generatie de invloed van de nieuwe media en zetten zich er daardoor tegen af. Verstandiger zou zijn, als je niet als kluizenaar wil sterven, om wel op zoek te gaan naar mogelijkheden en kansen van deze nieuwe wereld. En dat betekent niet dat je direct alles op dezelfde manier en hetzelfde niveau moet doen als de “digital natives”: zij die geboren zijn onder het gesternte van bits en bytes. Juist oorspronkelijkheid wordt in een virtuele gemeenschap als een belangrijke eigenschap gewaardeerd, want status of leeftijd doen er eigenlijk niet toe. Een kennismakingsstage met een tiener zou al veel kunnen helpen. Welkom in de nieuwe wereld.