In Tilburg vind ik het nog steeds fysiek voelbaar; de geur van de katholieke kerk. Ook in België heb ik dit nog. In Tilburg stonden vele kerken en kloosters; elke wijk had er wel een paar, maar daarvan zijn er al een berg afgebroken of hebben een andere bestemming gekregen. Een halve eeuw geleden had de katholieke kerk hier nog een stevige greep op de gemeenschap net als in de rest van het zuiden. En nu lijkt het alsof de katholieken vertrokken zijn met de vlucht uit Egypte. Hoe kan zo’n machtig bolwerk in 50 jaar eigenlijk zijn verdwenen, de kolossale gebouwen als statige gedenktekens in stad en dorp achterlatend? Alle rollen zijn in korte tijd overgenomen door maatschappelijke organisaties of gewoon verdwenen.
Soms wordt de kerk nog gebruikt als decor bij de sfeervolle kerstnacht, voor een uitvaart als de ooit katholieke overledene gehecht is aan de gewoontes of de familie te weinig fantasie heeft om iets origineels te verzinnen. Of voor een 1e communie, voor de cadeautjes en het feest. Het geeft een soort houvast, hoewel de steun hoe langer hoe fragieler en onwerkelijker wordt. Het is ongekend hoe snel de katholieke kerk zijn invloed heeft laten schieten.
Natuurlijk, in de jaren zestig was er een seksuele revolutie, de welvaart steeg en veel meer mensen gingen studeren en werden mondiger. Maar het antwoord hierop was super mager. Ja, de priester draaide zich in 1963 om, en hield op het tafelgebed in het Latijn te vertellen, als gevolg van het Tweede Vaticaanse Concilie. En in plaats van dat door deze grotere openheid het kerkvolk enthousiast werd, werd het hoe langer hoe kritischer. Maar eigenlijk was er ook niets veranderd. In de jaren zestig en begin jaren zeventig probeerden moderne pastoren en kapelaans de jeugd nog aan zich te binden met beatmissen, waarbij de jongeren zelf naast de moderne muziek ook invloed hadden op de inhoud van de dienst. Aanvankelijk was dit zeer succesvol. De diensten van bijv. de Jongerenmissen in Dongen werden goed bezocht. Zelfs ik ben hier nog een paar jaar bij betrokken geweest. Maar in het Vaticaan was men in zijn geheel niet blij met die vrijzinnige diensten, met herriemuziek en teksten op het randje of net erover. Langzamerhand trok men de touwtjes aan. Conservatievere kerkvorsten werden benoemd en als ze kardinaal werden: gecreëerd. De kloof tussen de katholieke kerk en zijn volgelingen werd hoe langer hoe groter. Want de ooit zo makke schapen, zoals de volgelingen zouden moeten zijn als je de baas een herder, ofwel pastoor, noemt, bleken te veranderen in opstandige wolven en keerden het geloof in enkele tientallen jaren massaal de rug toe. OK, als je in de kerkelijke administratie kijkt staat er nog wel dat ze katholiek zijn, maar vraag niets over de bijbel of de inhoud, want dan is men niet thuis. Ook de kerkbalans slaat aan de negatieve kant door. Mensen zijn niet meer bereid te betalen voor iets waar ze geen binding mee hebben. Overigens waren de inkomsten van de volgelingen maar een schijntje, omdat in de tijd dat er nog wel volop gekerkt werd de mensen zo arm waren dat ze nauwelijks iets konden bijdragen. En de cent in de collecteschaal is ook niet veel meer geworden de laatste 50 jaar. Toen in de jaren zeventig de volgelingen massaal de kerk en zijn balans de rug gingen toekeren, werd pas pijnlijk duidelijk dat het businessmodel niet meer werkte. In Duitsland hebben ze dit anders opgelost. Als je bij een kerkgemeenschap behoort betaal je “Kirchensteuer”, wat ingehouden wordt op je loon en ongeveer 8-9% van de inkomstenbelasting is. Daar zal de invloed nog wel groter blijven.
Darwinistische evolutietheorieën zijn door de kerk altijd bestreden, maar zijn er nu wel de oorzaak van dat de kerk zijn positie heeft kwijtgeraakt. Alles ontwikkelde zich en veranderde, behalve de kerk. Doordat de kerk zo machtig was werd deze macht misbruikt. Misbruikt in onderdrukkende zin. Hou jij ze maar arm, dan houd ik ze wel dom was de afspraak tussen pastoor en fabrikant. En door het belachelijke celibaat werden ook allerlei seksuele misdrijven door “herders” gepleegd, die nooit boven water zouden zijn gekomen als de invloed van de kerk nog zo groot was als 50 jaar geleden.
De kerk blijkt nergens een antwoord op te hebben. Ze blijven volharden in de principes van honderden jaren gelden en verliezen in het liberale Nederland in grote getale volgelingen. Ook de maatschappelijke rollen van de kerk lijken opgedroogd. Vroeger bemoeide de pastoor zich met het zielenleed van zijn gemeente, maar daar heeft de man geen tijd meer voor en al deze zorg is overgeheveld naar maatschappelijke instellingen. Het sturen door Rome van nog wereldvreemdere en conservatievere kerkvorsten zal dit tij niet keren. En we hebben nu nog een kardinaal in Nederland, maar als ik het Vaticaan was, zou ik deze decreëren en Nederland als “lost area”gaan beschouwen. Hoeven we ons alleen nog maar druk te maken over al die kerken en kloosters die achterblijven. Dat is al een hele toer.