Wie is de beste? Een moeilijk begrip. De beste; waarmee dan? Nou, welke boer kiest de beste vrouw, welk plattelandstalentje zingt het mooist, wie kan het langste op een paal zitten, welk goede doel krijgt het meeste geld afgetroggeld van u en mij, wie is de rijkste persoon van het land, wie wint de Olympische spelen, welk nummer staat op één. Alles lijkt te draaien om competitie. En als je de doelen maar overzichtelijk genoeg maakt dan is er een reële mogelijkheid bovenaan te eindigen. En dan?
In sommige competities ben je helemaal klaar als je je doel hebt bereikt: de Miss Holland van 2012 zal nooit de Miss Holland van 2013 worden ook al is ze zelfs mooier geworden. En twijfel slaat ook toe als je net als Marianne Vos of Sven Kramers alles al een keer hebt gewonnen en je alleen jezelf nog kunt overtreffen om een aantal keren hetzelfde te doen. Het zal toch nooit meer zo zijn als de eerste keer.
Competitie is van alle tijden en zit blijkbaar in onze genen. Freudianen zullen dit vertalen als een manier om aandacht van het andere geslacht te krijgen en is dus een soort oerdrift. Misschien heeft het ook wel met mijn leeftijd te maken -ik ben van een zekere leeftijd- maar veel competities beginnen me te vervelen en zelfs te irriteren. Dikwijls ook omdat al dat competitieve gedoe leidt tot levensgevaarlijke situaties. Neem nu de sport wielrennen. Schoorvoetend komt nu boven water dat eigenlijk zowat iedereen in die wereld bewust uit de verkeerde potjes heeft gesnoept en het de grootste competitie werd om dit zo goed mogelijk verborgen te houden. Kijk, als het om de eer gaat dan is de verleiding er ook wel om vals te spelen, maar liggen vaak de mogelijkheden buiten bereik. Maar als het om big business gaat, dan gaat men gecalculeerde risico’s aan met competitie-vervalsing door omkoping, dopinggebruik en excessief geleend budget waarmee alles bereikbaar wordt.
En is er dan nog sprake van competitie? Bij voetbal en formule 1 is het al zover dat de rijkste uiteindelijk wint.
Alle oorspronkelijke heroïsche smaakmakers zijn verdwenen. Als morgen een megalomane duistere stinkrijke oliesjeik in Waalwijk zich meldt en een tiet geld met 100.000.000 euro op tafel legt, dan kan zelfs RKC Nederlands kampioen worden. Niet omdat er 11 echte Waalwijkers in het veld staan. Want met die 11 Waalwijkers zouden ze niet verder komen dan de vierde klas Brabantse bond.
Vele competities zijn niet meer echt, en draaien de fans met slimme marketingtrucs een rad voor ogen.
Want als we niet beter zouden weten: is het dan niet mooier om te zien dat jouw buurtschoffie maar mooi het elftal naar een hoger plan brengt, in plaats van het opstellen van een overbetaalde arrogante topspits, die niet eens je taal kan verstaan? En die topspits voetbalt er bovendien alleen maar omdat hij zoveel geld krijgt: een huursoldaat.
En competitie wordt in bijna alles doorgetrokken. Het nadeel van competitie is dat het meestal maar één doel wil bereiken. Samengestelde competities zijn veel moeilijker. Als je als voetbalclub alleen de competitie kunt winnen als je CO2 neutraal bent als organisatie of naast het winnen dit alleen mag doen met een vast budget, dan wordt het allemaal een stuk complexer en feitelijk competitiever en leuker. Maar hoe breng je dit aantrekkelijk?
Het competitiegedrag zie je ook terug in het bedrijfsleven. In het begin van mijn carrière had ik directeuren die stonden voor hun bedrijf; die waren met hart en ziel betrokken bij het wel en wee van hun mensen, hun klanten, hun maatschappelijke verantwoordelijkheid en hun aandeelhouders. Dat is complex. Deze mensen waren tevreden als ze op al deze punten een balans hadden gevonden, maar zouden zich niet gauw winnaar noemen. Ze deden gewoon wat goed was voor het bedrijf. De tegenwoordige manager wordt afgerekend op KPI’s, Key performance indicatoren of vertaald in het Nederlands: kritische prestatie indicatoren die SMART moeten zijn: specifiek, meetbaar, acceptabel, realiseerbaar en tijdgebonden. En uitsluitend op het behalen van die KPI’s wordt men afgerekend. De bonus wordt pas uitgekeerd na het behalen van deze resultaten. Het effect is dat wanneer deze KPI’s te eenzijdig vooraf worden bepaald –hetgeen bijna altijd het geval is – dat alleen het persoonlijk belang van het succesvol behalen van deze KPI’s nog geldt, maar daarmee wel het bedrijf in de afgrond kan storten. De financiële wereld staat inmiddels bol van dergelijke verhalen, waarvan de buitenwereld –terecht- gruwelt. Het ergste is dat zo’n manager zich dan nog vaak verongelijkt voelt en de vermoorde onschuld speelt: hij deed toch wat er van hem gevraagd werd? Deze competities verzieken het bedrijfsleven. Veel belangrijker is als bedrijf in een soort evenwicht te komen waarbij je alle belanghebbenden rondom het bedrijf dienstbaar bent en vooral rekening houdt met de toekomst van alle belanghebbenden.
En objectief gezien zijn alle competities –behalve het geven van een kortstondig euforisch gevoel- nutteloos.
Want hoe goed Marianne Vos ook is: gegarandeerd is er een meisje op de wereld dat harder kan fietsen, alleen dat meisje heeft misschien nog nooit van een fiets gehoord.