Dit jaar vieren we het lustrum van de crisis. Wel iets om bij stil te staan, alleen niet als een feest.
Het bleek te mooi om waar te zijn tot 2008. Had je een huis, dan had je een geldberg, die eenvoudig te financieren was – de waarde nam immers gestaag toe elk jaar- en als je dat huis in een ‘goede’ tijd, lees de tijd voor de explosieve waardestijging, had gekocht dan was je helemaal spekkoper. Nederlanders waren zeer spaarzaam en eigenlijk begon het verschil tussen de werkelijke waarde van een huis en de prijs die je ervoor moest betalen pas echt uit de hand te lopen toen de aflossingsvrije hypotheek kwam. Als je immers niet hoeft af te lossen en de hypotheek geheel aftrekbaar is, dan kun je je een huis veroorloven dat eigenlijk veel te duur voor je is.
En in plaats van spaarzamer te leven wat we gewend waren, werd er een bubble gecreëerd waar iedereen als in een sprookje leefde. Elk jaar een dure vakantie naar een ver oord, om de paar jaar een mooie auto van de baas en ondertussen maar mopperen dat men te weinig vakantiedagen had en altijd in de file stond.
De bubble is geklapt vinden politiek Nederland en de Telegraaf, moord en brand schreeuwend. Iedereen moet bezuinigen en terug naar het spaarzaam leven, niet verder springen dan de stok lang is en je status aanpassen aan de feitelijke situatie, die een stuk minder zonnig is. Eén van de maatregelen is om aflossingsvrije hypotheken niet meer toe te staan. In mijn onschuld dacht ik dat dit voor iedereen zou gelden. Zelf hebben we geen kinderen en een deel van onze hypotheek is ook aflossingsvrij. Als we beiden dood zijn gun ik onze erfgenamen –wat voornamelijk goede doelen zullen zijn- wel iets, maar ik vind het overdreven dat wanneer we het tijdelijke voor het eeuwige verruilen we dat doen met een afgelost huis en een vette spaarrekening. We zijn met niks begonnen en hebben zelf gezorgd dat we in deze redelijk comfortabele situatie lijken te zitten en daar is niets mis mee. Maar om dat gelijk te gaan uitdelen op de eindstreep? We leven tenslotte maar één keer; daar ga ik van uit.
Terug naar onze aflossingsvrije hypotheek. De dag dat de renteherziening wordt doorgevoerd komt dichterbij, dus ik dacht: laten we het de bank eens vragen of er iets aan de hypotheek moet veranderen. Moeten we die aflossingsvrije vorm maar vaarwel zeggen? De heer van de bank die me telefonisch te woord stond was vrij helder. Meneer Krijnen: maakt u zich maar niet druk. Voor u geldt dit allemaal niet. Gefeliciteerd: als u in 2016 de hypotheek moet verlengen kunt u gewoon doorgaan met deze aflossingsvrije vorm.
Eigenlijk zou ik blij moeten zijn, want ik kan gewoon doorgaan met het invullen van mijn belastingformulier waarop dan jaarlijks een leuke vakantiebonus wordt teruggestort. Maar ik ben helemaal niet zo blij. Vooral jonge mensen worden ernstig getroffen door dit beleid. En van jonge mensen zouden we het moeten hebben. Maar onze generatie heeft er voor gezorgd dat door de welvaartstaat de jeugd zich niet bewust meer is van hun eigen rol. De jeugd laat ons –vijftigers- zonder enige interesse ons gang gaan met besluiten laten nemen die slecht voor jongeren zijn. Ze zijn blind door de rijkdom die hun in de armen is gestopt. Geen oproer of roep om gelijkheid. Nauwelijks politiek engagement bij de jeugd. Ze staan erbij en kijken er naar. Ze hebben geen notie en geen zin om hier invloed op uit te oefenen en mopperen hooguit een beetje verongelijkt, als willige schapen op weg naar de slachtbank.
Maar nu de feiten. Als twintigers geen aflossingsvrije hypotheken mogen afsluiten, moeten ze dus direct gaan aflossen en hebben vanaf het begin te maken met dalende belastingteruggave en aflossingskosten. Geld dat niet geïnvesteerd kan worden in het jonge gezin met rampzalige gevolgen van dien. En ik, vijftiger in goeden doen, voel helemaal niets van die crisis. Ik mag gewoon mijn belastingformuliertje jaarlijks invullen en een dikke blauwe envelop van de overheid zorgt ervoor dat ik tot de groep behoor die nog wel verre reizen kan maken. De crisis wordt dus afgewenteld op onze kinderen. De zittende macht zorgt er ondertussen wel voor dat ze zelf niet geraakt wordt. En de Telegraaf blijft moord en brand schreeuwen, maar zal pas echt gaan schetteren als minister Dijsselbloem zou gaan roepen dat de aftrekbaarheid van álle aflossingsvrije hypotheken aan banden wordt gelegd en de feitelijke macht geraakt wordt. Als dat gebeurt verdeel je de rekening van de crisis pas echt over de gemeenschap. Als we de schuld dus langs deze weg meer zouden spreiden, komt er veel meer geld binnen bij de overheid en kunnen we wellicht meer vangnetten financieren om jongeren kansen te geven om gezinnen te starten.
Het is een vreemde gewaarwording te wonen in een land waarin een crisis heerst die alleen de anderen raakt. Dat zorgt ervoor dat de verschillen groter worden, waarmee afgunst en criminaliteit worden bevorderd. Niet goed voor rust en solidariteit. Dit is niet bepaald mijn voor ogen staand toekomstig wereldbeeld. De crisis moet echt verdeeld worden.