Vorige week donderdag gebeurde het voor de 12e keer deze winter. De treinen gingen rijden volgens een speciale winterdienstregeling, een soort zondagsdienst. En waarom? Niet omdat het buiten regende, sneeuwde, te koud was, er een blaadje uit de boom dreigde te vallen of omdat er veel treinen kapot waren. Nee, er werd slecht weer voorspeld. Niet eens tijdens de spits, maar ergens rond de middag. Vanaf half zeven ’s morgens waren er al problemen met mensen die te maken hadden met lange reis- en wachttijden.
Waarom doet de NS dit? Waarom geen dienstregeling aanpassen op het moment dat het echt mis gaat? Dan was die dag iedereen gewoon op tijd op zijn werk geweest. Dus ging ik met een vrolijk zonnetje in de rug die dag met de auto naar Zeist, letterlijk geen vuiltje aan de lucht. Pas bij terugkomst rond de middag begon het te sneeuwen. En dan vraag ik me ook af of dat dan direct moet betekenen dat 20% van de treinen uit de dienstregeling moeten worden genomen. Waarom de NS dit doet heeft te maken met afspraken die met de overheid zijn gemaakt. De NS moet minimaal een x-percentage van de treinen op tijd laten rijden. Als dat percentage wordt bereikt worden de vette bonussen aan de directie van de NS uitgekeerd. Goed gedaan mannen, mooie resultaten. Met jullie kunnen we afspraken maken.
Als het slecht weer dreigt te worden zou het weleens kunnen zijn dat er een wissel insneeuwt of vastvriest en wordt die winterdag het afgesproken x-percentage eigenlijk zeker niet gehaald. Dus maakt de NS gebruik van een clausule, waarin gesteld wordt dat wanneer er omstandigheden in aantocht zijn, die de infrastructuur van het spoor bedreigen, de NS een speciale dienstregeling kan inzetten. En binnen die regeling moet dan weer dat x-procent van de treinen op tijd reizen. Als dat gebeurt heeft de NS zich weer aan de afspraak met de minister gehouden. Hoera! De NS moet dit wel op tijd aankondigen, want anders kunnen de reizigers niet anticiperen op deze aangepaste dienstregeling. Geïllustreerd met een rekenvoorbeeld: stel dat er 1 miljoen mensen op een dag met de trein willen reizen en dat daarmee 95% van de treinen vol zit tijdens de spits. Zeker op een donderdag is het altijd druk. Dus er zouden in principe ongeveer 1 miljoen en 50.000 mensen op dat moment vervoerd kunnen worden. De afspraak is bijv. dat 97% van de treinen op tijd rijdt. Dan garandeert de NS dat 97% van 1.050.000 = 1.0185.000 mensen op tijd zouden kunnen worden vervoerd. Dan kun je nog wel eens een beetje pech hebben, maar planning-technisch zul je zeker wel op tijd op je bestemming kunnen komen. Als nu de NS 20% van de treinen uit de dienstregeling haalt kunnen er maximaal 80% van 1.050.000 mensen op dat moment met de trein mee en dat is 840.000. Dat betekent dus dat 160.000 mensen, die deze ochtend met de trein wilden reizen, niet met die trein mee kunnen en de rest in een propvolle trein zit, terwijl de zon schijnt. Omdat er geen vlokje uit de hemel te bekennen is, verwacht de NS deze norm te behalen en stellen de bestuurders van de NS hun vakantiedoelen al naar boven bij met de wetenschap dat ze de norm gaan halen en een vette bonus tegemoet mogen zien. De vraag is overigens of de maatregel alsnog niet betekent dat de norm niet wordt gehaald, want als de treinen propvol zitten zorgt dit ook weer voor vertraging op de stations.
160000 mensen hebben dus de auto moeten pakken, of zijn thuis moeten blijven en sommigen zijn teleurgesteld afgedropen, omdat ze waarschijnlijk dachten dat het wel mee zou vallen..
Als nu de NS pas rond de middag deze dienstregeling had aangepast was iedereen op tijd op zijn werk geweest. Wetende dat het ‘s middags het weer slechter wordt kan het algemene reizigersadvies zijn om de spitstijden te mijden, zodat de NS vanaf een bepaalde situatie inderdaad minder treinen kan inzetten. Meer improviseren dus. En de mensen die normaal met de trein reizen en daar ook abonnementen en kortingsregelingen voor hebben, kunnen gewoon gebruik blijven maken van het rollend materieel van de NS.
En elke weldenkende mens snapt ook wel als er extreme weersomstandigheden zijn, dat het wellicht wat later kan worden. Daar veroordeelt de klant de NS niet voor. Maar ja, die bonussen. Als zo’n situatie zich voordoet haalt de NS het x-percentage niet en wordt het toch weer kamperen op de Veluwe voor die arme bestuurders.
En dat is niet de bedoeling.
De afspraak met de overheid moet anders. Die moet erop gericht zijn dat de NS een uiterste inspanning moet verrichten treinen op tijd te laten rijden binnen de normale dienstregeling om aan de klantwens tegemoet te komen. En niet als een angsthaas reageren om er maar zeker van te zijn dat je niets overkomt als organisatie en zodoende je klanten latten stikken. Stelletje zelfingenomen lafaards!