Tot voor kort was het slimmer om je geld op de bank te zetten in plaats van in een oude sok. De oude sok kon worden gestolen of je kunt ervan beroofd worden en bovendien levert geld in een sok helemaal niets op. Niet dat je van een bank veel rijker wordt, want de rente is lager dan het prijsindexcijfer, maar verliezen kun je het niet zomaar. Voor u en ik, gewone stervelingen die niet tot de echte rijken behoren, is dat een geruststellende gedachte. Maar ben je echt rijk, dan moet je je zorgen gaan maken. In de meeste landen zijn spaartegoeden tot 100.000 euro gegarandeerd door de staat. Dus naast dat de bank goed vaderschap behoort te betrachten, heb je een dubbele dekking met de overheid. Behalve als de banken dreigen om te vallen inclusief de staat. En dat gebeurde in Cyprus. De kersverse rookie-bankier Dijsselbloem met zijn recht-voor-zijn-raap Nederlandse no-nonsens redeneringen kreeg, het onbedoeld zeer zwaar, toen bleek dat de Internationale Financiële Markt haast met ongeloof reageerde, toen Dijsselbloem tussen neus en lippen vertelde dat de maatregelen die in Cyprus waren voorgesteld in gelijke situaties ook in andere landen ingezet zouden kunnen worden. Het is een beetje een uitspraak van: gelijke monniken gelijke kappen.
Maar al die financiële bobo’s, die de weg al jaren kwijt zijn, vonden deze uitspraak van Dijsselbloem zo boud, dat ze hem al op het hakblok wilde leggen. Hoe haalt die amateur het in z’n hoofd om het vertrouwen in banken ter discussie te stellen? Onrust kunnen die mannen al helemaal niet gebruiken, want als de consument de banken niet meer vertrouwt ontstaan er zeer vervelende zaken, zoals bankruns, waarbij de mensen massaal geld gaan opnemen. Als de baas van het geld van Europa dus maar een zweempje twijfel uit of een suggestie wekt dat het systeem toch niet zo waterdicht is, reageren daarop de financiële markten als door een wesp gestoken. Daarmee is dus duidelijk dat het systeem wel super kwetsbaar is.
In feite heeft Dijsselbloem gewoon gelijk, maar hij mag het niet zeggen. Voor hetzelfde geld halen alle spaarders massaal hun geld op bij de banken. En dan ook bij banken waar nog niets aan de hand is. Vreemd eigenlijk, want vraag je de mensen wat ze zouden doen als de belasting drastisch zou dalen, dan zegt het leeuwendeel sparen, of schulden aflossen. Maar die hebben waarschijnlijk niet meer dan een ton. Heb je meer dan een ton spaargeld, dan is het devies: spreiden over verschillende banken. Daar worden ze niet blij van, maar wie zegt dat onze banken ook niet om kunnen vallen. Ook onze banken kennen een waterhoofd. De zogenaamde reële economie is slechts 20% van de omvang van de bankensector in ons land. Door fiscale constructies worden grote internationale bedrijven naar Nederland gelokt, waardoor dit is ontstaan. Dus als een Nederlandse bank omvalt kunnen er wel tot bijna 5x zoveel claims komen uit het buitenland, dan van onze eigen inwoners. Vandaar ook de nerveuze acties als een systeembank dreigt om te vallen. De politiek wil ook dat de banken worden aangespoord delen af te stoten. En er komen ook signalen, van bijvoorbeeld Samsom, om de fiscale brievenbusondernemingen te ontmoedigen zich in Nederland te vestigen. Ook weer bedoeld om de bankensector te laten krimpen. Maar het lukt nog niet erg en de banken zijn zelf ook niet echt meewerkend. Ze vullen hun zakken –ondanks de crisis- nog steeds erg goed, waardoor het voor het af te vloeien personeel haast onmogelijk is een baan te vinden. De banken betalen simpelweg hun personeel teveel.
Het vertrouwen in banken kreeg deze week ook nog eens een deuk door de vreemde storing bij ING, waarbij ineens saldi spontaan veranderden. Ook de SNS en Rabo kenden internet bankierenproblemen, al hadden die niet direct consequenties voor het betalingsverkeer. Niets zo beschamend als dat je in de winkel staat bij de kassa en niet kan betalen. Ondanks mijn naïeve rotsvaste vertrouwen in het systeem –tot nu toe- zorg ik daarom altijd nog dat ik wat contanten in mijn portemonnee heb. Gelukkig meldde de ING dat de oorzaak geen gevolg was van een hacker of digitale inbraak, maar van een interne fout.
Maar ja, hoe vaak de directeur ook sorry zegt, het is niet gezegd dat het niet nog een keer kan voorkomen. De systemen zijn inmiddels zo ingewikkeld –en vaak slecht gedocumenteerd- dat een fout het zoeken een speld in een hooiberg kan zijn. Bovendien is het laatste jaar flink gesleuteld aan de betaalomgevingen bij de banken, omdat het Europese SEPA-formaat als bankrekeningnummer gehanteerd moet gaan worden. Ook zo’n actie waar we niet blij van worden. Kon je nu je bankrekening ongeveer nog wel onthouden; met SEPA is dat ondoenlijk. En was het al niet mogelijk om bij een verhuizing van bank naar bank je rekeningnummer mee te nemen, vanaf SEPA is dit totaal onmogelijk, omdat je aan het rekeningnummer kan afleiden van welke bank het nummer is. Weer een kans gemist op meer transparantie in de financiële markt.
De crisis treft nu ook de banken, omdat het onderpand van leningen verdampt. Het wordt dus tijd dat het gehele financiële stelsel eens tegen de lamp aan gehouden moet worden. En dat kunnen we als Nederland niet alleen. En met de deuk die Dijsselbloem heeft opgelopen wordt het ook niet simpeler om hervormingen door te voeren. De tenen van de financiële markten zijn lang en de lontjes kort, De vraag is: Wanneer barst de bom.