Een aantal weken geleden werd heel voorzichtig een filmpje openbaar gemaakt van een situatie waarbij een stelletje jongeren een andere jongere collectief in elkaar sloegen. Men deed dit, omdat de normale opsporingsmiddelen niet het gewenste effect hadden. Binnen een paar dagen was duidelijk wie bij de mishandeling betrokken waren. De daders waren allemaal door het publiek herkend en konden worden ingerekend. Een voorbeeld van “the wisdom of the crowd”, al heeft het met wijsheid niets te maken. Het lijkt een zeer effectieve methode om criminele zaken op te lossen. Omdat zowat in elke uitgaansgelegenheid en winkel camera’s hangen, kunnen dieven en amokmakers op basis van beelden worden opgespoord, met of zonder hulp van het volk. De roep om het volk in te schakelen wordt groter.
Onze opsporingsambtenaren hebben grote werkdruk en moeten met minder mensen steeds meer zaken proberen op te lossen. Ze worden hier ook hoe langer hoe meer op beoordeeld. Door het volk in te zetten en doordat hier zo snel resultaten mee zijn geboekt, is de verleiding erg groot dit veel vaker te doen. Wel moet zeker zijn dat er geen misverstand is over de daders in zo’n geval.
Toch is er ook weerstand tegen deze methode. We zien op de beelden of de daad of de dader, maar zien uiteraard niet de context; de situatie ervoor of erna en het praten of roepen van de betrokkenen. Iemand openbaar tonen kun je opvatten als een schending van de privacy. En stel dat de beelden nu juist niet een exacte weergave tonen van deze context, is het misschien wel zeer pijnlijk voor een persoon dat hij of zij vol in beeld komt. Overheden, zoals politie, zullen daarom ook dit pas inzetten als het water tot de lippen staat en de situatie ernstig genoeg is.
Een plaatselijke ondernemer in relatiegeschenken heeft 15 uur geleden een foto op Facebook gezet van een kerel die in haar winkel tamelijk dure armbanden heeft gejat. De wat onscherpe foto komt uit de beveiligingscamera van de winkel. De oproep van de onderneemster is om de foto te delen op ieders Facebook, want ze is naar eigen zeggen razend, ziek en verdrietig van deze zaak. Ze wil de kl&&&€(;;zak vinden naar eigen zeggen. Wat ze er mee gaat doen wanneer deze dief bekend is, is mij onbekend en geeft ze ook niet aan. Ik hoop dat ze dit dan bij de politie meldt, maar ik heb ooit in een andere zaak van haar familie ook wel eens een bordje zien staan: “Bij diefstal bellen wij na de ambulance direct de politie”. Ik neem aan dat dit grootspraak is en dat de dienders worden ingeschakeld, maar ik kan me het wraakgevoel wel voorstellen. Toch geeft ze niet aan dat ze de politie heeft ingeschakeld. Ik vermoed dat ze dit wel heeft gedaan, maar van tevoren al het idee zal hebben gehad dat de sterke arm niets zal gaan doen. De middelen van de politieagenten bestaan ook uit buurt- en sporenonderzoek, waarbij met zo’n snelle diefstal er weinig resultaat zal volgen. Daar komt ook nog bij dat eer dit opsporingsapparaat op gang is er weer een paar dagen voorbij zijn, waarbij de dief alle kans heeft de sporen te wissen en zijn buit veilig te stellen. Bij helingzaken of toeval worden soms dit soort zaken opgelost. Dus de onderneemster besluit de beelden uit de beveiligingscamera te halen; de meest duidelijke opname te selecteren en op Facebook te zetten en te delen met haar vrienden met het verzoek: graag verder delen. Na 15 uur is dit nu 164 keer gebeurd. Stel dat iedere Facebook-gebruiker gemiddeld 75 vrienden heeft, dan is deze foto nu op dik 12000 plekken te zien.
Uiteraard volgt er een discussie hierover op Facebook. Iemand is van mening dat het niet kan om zomaar foto’s van daders –en is dan ook de dader?- te plaatsen. Wellicht is het een arme sloeber die een gezin moet onderhouden en in de bijstand is gesukkeld en schulden heeft en er ook niets aan kan doen, die genoodzaakt is te stelen om nog wat brood op de plank te krijgen. Misschien is het wel een ziekelijke kleptomaan, die steelzucht als afwijking heeft. En voor zo’n onschuldige diefstal zo’n groots middel grijpen: gaat dit niet te ver? Er is toch niemand mishandeld of zo?
Deze pathetische argumenten worden naar voren gebracht om vooral daders maar niet te tonen door de zaak te bagatelliseren.
Veel mensen reageren hierop op Facebook als de rode lap bij een stier. Men moet maar met zijn poten van andermans spullen afblijven: “ik deel deze foto wel met mijn vrienden”. Opvallend is dat vooral veel vrouwen dit gelijk doen.
Maar sta eens in de schoenen van de onderneemster? Ook zij heeft last van de crisis en ook zij moet hard werken en vele uren maken om het hoofd boven water te houden. Dat de verleiding groot is in een uitstalling van een winkel geeft niemand het recht om zomaar zaken te stelen.
En zeggen dat de verzekering het wel betaalt, dus waar maak je je druk om, is ook nogal simpel geredeneerd. Premies van verzekeringen worden vastgesteld op basis van claims en de kans op claims, dus afgezien van de administratieve rompslomp en eigen risico’s, zouden verzekeringen onbetaalbaar worden als alles zomaar vergoed wordt. Bovendien gaat dit boven ons rechtvaardigheidsgevoel. Daders moeten boeten.
Een foto of filmpje op Facebook met het verzoek mee te werken bij opsporing van mensen zal je hoe langer hoe vaker zien en zeker niet alleen vanuit de politie. De kans op het oplossen van een misdaad wordt echt groter hierdoor. De vraag is wel of uiteindelijk het niet een beetje tegen je gaat werken, omdat bij het oplossen van de misdaad de privacyschending van de dader als verzachtende omstandigheid wordt ingebracht. Maar voor het rechtsvaardigheidsgevoel snap ik best dat iemand dergelijke foto’s plaatst.
En eerlijk is eerlijk: het loopt de spuigaten uit met dit soort criminaliteit, dus als er vaker daderfoto’s worden verspreid, zullen de criminelen zich wel achter de oren krabben voordat ze zich vergrijpen aan andermans spullen. Het zal ze leren dat je met een winkeldiefstal er niet meer afkomt met een waarschuwing, een taakstraf of een boete. Publieke vernedering: dat wordt het gevolg. Dus herken je de man op het fotootje? Dat is nu een dief.