Duurzame Dinsdag is op 3 september. Duurzame Dinsdag vraagt aandacht voor innovatieve duurzame ideeën uit de samenleving, die bijdragen aan verduurzaming van Nederland. Duurzame Dinsdag geeft bij de politiek aan wat nodig is in wet- en regelgeving om duurzaam te kunnen innoveren en opereren. Een dag van bezinning over duurzaamheid die elke 1e dinsdag van september wordt gehouden. Dit soort activiteiten zijn keihard nodig, want wat onze aardbol in miljoenen jaren heeft opgebouwd, dreigen we in minder dan twee eeuwen er doorheen te jagen, zoals de minerale grondstoffen en tropisch hardhout. En alles is te wijten aan onze spilzieke samenleving, die we welvarend noemen. Zo leven we in een wegwerpmaatschappij en gaan we onverantwoord om met minerale grondstoffen.
Neem nu ons land. Nederland heeft de laatste vijftig jaar goed kunnen verdienen aan het aanwezige gas in de grond. Waarschijnlijk zou ons land heel wat minder welvarend zijn zonder het gas. Het feit dat de gasbel toevallig in onze bodem lag heeft te maken met een geologische toevalstreffer en heeft ons zeker geen windeieren gelegd. Niet dat de regio waar het gas gevonden werd er zoveel beter van is geworden. Noord-Nederland blijft een zwakke regio, al lijkt het dat per definitie op de plaatsen waar energie gewonnen wordt de regionale welvaart zelden stijgt; in ieder geval voor het grootste deel van de daar wonende bevolking.
Eén ding wisten we zeker toen we in de jaren 60 aan aardgaswinning begonnen: dit is een tijdelijk feestje. In pakweg 50 jaar hebben we het voor elkaar gekregen de gasbel op te maken, terwijl het miljoenen jaren duurt voordat het opnieuw gevormd wordt. Blind voor deze ongelijke situatie hebben we de winst gepakt en ons nauwelijks bekommerd over de vervolgvraag: wat als het gas op is?
De club van Rome heeft ons in 1972 al gewaarschuwd, maar door verblindend optimisme en wegkijken heeft men de eerst 30 jaar totaal geen oog gehad voor deze vraag en werd de club weggehoond. Maar nu het gewone gas op gaat raken beginnen we te beseffen dat er iets moet gebeuren. Ruwweg hebben we drie mogelijkheden. We gaan als een gek aan de slag om energie-installaties waarbij minerale grondstoffen worden gebruikt om te bouwen naar duurzame vormen. De tweede optie is gewoon minder verbruiken: de kachel eerder laag zetten, spaar- en LED-lampen monteren, isoleren van de woning. Een derde optie is om toch ergens gas vandaan te halen en de boel nog even uit te stellen. Dat laatste kun je op twee manieren doen: duur inkopen, of proberen uit alle mogelijke hoekjes en gaatjes toch nog wat gas te winnen. Op al deze fronten zijn er nu vrij plotseling plannen. Maar wel rijkelijk laat. Allerlei initiatieven ontplooien zich nu om duurzame energie op te wekken en minister Kamp heeft daarnaast groen licht gegeven om proeven te starten met schaliegaswinning; mits aangetoond dat het verantwoord is. Eigenlijk weet je nu al dat de laatste actie ook uitstel van executie is. Ook het schaliegas zal opraken in een veel sneller tempo dan het ooit kan worden aangemaakt. Wat heeft het dan voor zin om grote risico’s te nemen en onder het dichtbevolkte Nederland gas te winnen, waarbij de winning niet zonder gevaar is. Men spuit chemicaliën in gesteente waardoor het gas vrijkomt en kan worden opgevangen. Wat doen die chemicaliën? Die blijven waarschijnlijk niet op hun plek in de grond en vervuilen zo de hele onderlaag. Is dat erg? Ja, onze watervoorziening komt grotendeels uit de grond en er bestaat een kans dat deze hierdoor wordt vervuild. En willens en wetens onze aarde vervuilen is ook niet bepaald een nobel streven. Maar ook de problemen die we nu al kennen in Groningen, zoals de kans op aardbevingen kun je niet uitsluiten. Willen we dit allemaal om het vraagstuk om echt duurzame energie te winnen vijftien jaar vooruit te schuiven? Alternatief is dat we gas moeten inkopen van bijvoorbeeld Rusland en ons daarmee afhankelijk maken en dit bovendien een dure -ook tijdelijke- oplossing is. In feite is het een wanhoopsdaad van Kamp. We hebben gewoon te lang gewacht met duurzame oplossingen te ontwikkelen. En waar blijft nu onze Nederlandse creativiteit? Als we al direct in de jaren 70 waren begonnen met grootschalig onderzoek om aan de toekomstige energiebehoeften te kunnen voorzien, dan waren we nu wellicht een flinke stap verder en hadden we –net als bij het watermanagement- een vooraanstaande rol gehad. Het besef dat we een strijd voeren met het water is er namelijk altijd geweest waardoor we deze positie nu innemen, terwijl we voor de energiebehoefte op termijn geen oog hadden. Liever hielden we ons bezig om onze huidige welvaart op te krikken en daarmee de weg af te sluiten voor de toekomstige generaties naar een welvarende wereld van het huidige niveau. Want welvaart is enkel mogelijk als er ook voldoende energiebronnen zijn. En doordat het startschot veel te laat is afgevuurd, blijft de behoefte aan minerale grondstoffen nog wel even bestaan. Soms is er wel een ideetje en kun je toch iets goeds bereiken ondanks ons nonchalant gedrag ten opzichte van de aarde. Vandaag las ik in de krant dat van afvalplastic ook olie kan worden gemaakt. Ik heb begrepen dat de halve oceaan vol ligt met afvalplastic, dus ik zou zeggen: collecteer dit afval en ga aan de slag. Natuurlijk leidt dit dan tot productie van olie, maar op deze wijze wordt het ene kwaad –het dumpen van afval- deels opgelost met het andere kwaad: productie van olie uit afval.
Maar zolang we spilziek zijn en dit associëren met welvaart maken we het voor de volgende generaties erg moeilijk; zeker omdat we te laat wilden beseffen dat we keihard aan duurzaamheid moeten werken om die generaties ook nog een vorm van welvaart door te geven.
Een Duurzame Dinsdag is dan ook een erg goed initiatief om aandacht voor dit probleem te vragen. Maar had u er eerder van gehoord?