Pakweg half jaren 80 kwamen de eerste PC’s en halverwege de jaren 90 hadden de PC’s een grafische interface, ofwel niet alleen letters en cijfers, maar ook grafische afbeeldingen waren op het scherm te zien.
Omdat nog niet iedereen aangesloten was op het internet zijn er een aantal ontwikkelingen toen niet echt opgepakt. Eén van deze dingen is het digitaliseren van de bestaande wereld. Ondanks de grafische schermen en “always connected” bleven tijdschriften en kranten op papier verschijnen, betaalden we met cash of pasjes en maakten we geen optimaal gebruik van de vernieuwing. Niet omdat de consumenten dit niet wilden, maar het werd ze niet aangeboden. Het lijkt wel of er in 2013 een kentering aandient, wellicht ingegeven door de crisis om kosten te reduceren.
Natuurlijk waren er al kranten en tijdschriften die apps voor de tablet of smartphone hadden ontwikkeld, maar die bleken vaak niet altijd goed betrouwbaar in gebruik en men had daarvoor een ander abonnement nodig, los van de papieren versie.
De laatste tijd veranderen de uitgevers van strategie. De digitale abonnementen zijn nu als extra optie verkrijgbaar naast de papieren versie, zonder opslag van kosten of een afzonderlijk abonnement. Dat maakt het lezen van digitale kranten en tijdschriften aantrekkelijker. Ik denk dat dit een eerste stap is om uiteindelijk de papieren versies terug te dringen. Papieren kranten en tijdschriften zijn duur in het maken en ook nog eens duur qua logistiek: het verspreiden en bezorgen. Zelf ben ik geabonneerd op BNDeStem, die 6x per week keurig voor zeven uur in de ochtend via de brievenbus wordt bezorgd. Sinds een tweetal weken is de krant ook digitaal beschikbaar. ’s Nachts ligt mijn iPAD op het nachtkastje op te laden. Word ik nu wakker ’s ochtends (vaak al ver voor 7 uur) dan steek ik mijn hand uit en ga ik de krant lezen op mijn iPAD. Het is me al een paar keer overkomen dat ik de krant al uit heb voordat ik de brievenbus hoor klepperen. En een bijkomend voordeelpunt is dat ik de krant beter lees. Las ik in de papieren versie eigenlijk vaak snel alleen de koppen, nu lees ik meer artikelen. In de papieren versie is je gezichtsveld beperkt en de artikelen in de uithoeken van de krant werden nogal eens gemakkelijk overgeslagen. Doordat je de artikelen in leestekst kunt uitvergroten heb je daar geen last van. Kortom, een goede ontwikkeling. Ik moet nog wel even mijn ochtendritme aanpassen, want dat is door deze ontwikkeling aardig verstoord. De papieren krant verdwijnt de laatste week vaak ongelezen in de papierbak. Naast de krant beginnen nu ook tijdschriften digitale versies te promoten binnen het abonnement. Nog even en het papieren tijdperk ligt achter ons. Niet helemaal waar. Met de komst van de digitale versies van krant en tijdschrift is de layout van de digitale versie niet anders dan die van de krant of tijdschrift zelf. Hier zijn nog wat ontwikkelingen nodig. Papier oogt anders dan een scherm. Een scherm heeft bijvoorbeeld meer mogelijkheden tot verdieping met links. Nu zie je af en toe een QR code in de krant staan om dit te bereiken, maar op een tablet zou je door kunnen klikken. Een scherm is ook kleiner dan de krant, wat weer beperkingen geeft wat betreft de digitale vormgeving. En ik vraag me af wat de effectiviteit is van advertenties als je de papieren krant kopieert naar een exacte digitale versie. Ook hier zou je met links en kortingscoupons digitaal veel kunnen bereiken. Door het kleine scherm zullen de advertenties in de digitale vorm sneller worden overgeslagen. Dat komt de effectiviteit niet ten goede, waardoor er nieuwe wegen gezocht moeten worden om advertentie-inkomsten te blijven genereren. Ik kan niet in de toekomst kijken, maar het papieren tijdperk zal over tien jaar zowat zijn afgesloten.
Ook zie je dat verzekeraars, pensioenondernemingen en banken hun afschriften, correspondentie en polissen aan het digitaliseren zijn. Ook hier zijn grote volumes papier mee gemoeid en is het erg aantrekkelijk voor deze instellingen de digitale weg op te gaan. De kosten kunnen lager worden, waardoor de klant minder voor de dienstverlening zou hoeven te betalen. Bovendien is ordening van digitale documenten eenvoudiger te realiseren dan op papier. Wel zullen de gebruikers moeten nadenken hoe ze al deze digitale informatie gaan opslaan. Ik voorzie dat er diensten zich opwerpen om het digitale dossiers in de cloud op te bergen. Kortom ergens op een server waarbij je –als je online bent- altijd bij kunt. Zo is muziek al gedigitaliseerd en volgt nu de correspondentie.
Ook in het betalingsverkeer zijn er grote veranderingen. De chipknip die was ingevoerd om kleine betalingen te verrichten zal in 2015 verdwijnen. Er zijn twee opvolgers: de digitale portemonnee en het betalen met de pinpas zonder te pinnen tot een bepaald bedrag. De chipknip is nooit een groot succes geworden. Bij de introductie waren er twee systemen –naast de chipknip ook de chipper- waardoor het allemaal erg verwarrend verliep en het publiek nooit echt enthousiast is geraakt. De chipknip is uiteindelijk slechts bij twee toepassingen blijven steken: betalen op de parkeerterreinen en in bedrijfskantines. Een aantal jaren geleden is men begonnen om te kijken of een smartphone niet gebruikt kan worden als betaalmiddel. Lastig daarbij is dat er dan een bepaalde chip in moet worden gebouwd, de zogenaamde “near field communication”-chip (NFC). Je kunt wachten tot alle smartphonefabrikanten zo’n chip in hun apparaten bouwen, maar een eenvoudigere oplossing is zo’n chip met een sticker op je telefoon te plakken. Via een app zoekt de telefoon verbinding met de chip en de chip weer met de lezers waar betalingen mee kunnen worden gedaan. Daarachter hangt een digitale portemonnee waaruit je betaalt. Voordeel is dat je, in tegenstelling tot de chipknip, achteraf een overzicht krijgt van je betalingen met de digitale portemonnee en je niet je geld kwijt bent als je de telefoon verliest. Nu moet je nog wel telkens het saldo van de portemonnee toereikend houden met de app -of bij sommige banken via telebankieren-, maar wellicht kan dit op den duur automatisch gebeuren, zoals je dat bij de OV-chipkaart kan instellen. Straks is het mogelijk om voor kleine bedragen je bankpas te gebruiken zonder pin. Het voordeel hiervan is dat alle betalingen via één bankrekening kunnen worden gebundeld. Het nadeel ervan is dat de combinatie van betalen en diensten nog niet soepel wordt ondersteund.
De digitale portemonnee schept wel nieuwe mogelijkheden. Zo kun je straks met elkaar klein geld uitwisselen zonder muntjes te hoeven hebben, maar ook bestellingen plaatsen in de kroeg, parkeergelden betalen en kaartjes bestellen. De app MyOrder, ontwikkeld door een Groningse student die de ober altijd belde om zijn bestelling op te laten nemen, biedt al veel van deze mogelijkheden, al is het aantal deelnemers nog te beperkt. Het concept is nu overgenomen door een grote bank en wellicht wordt het een groot succes.
Kortom de digitale wereld gaat veel mooie, nieuwe dingen brengen, maar zet ook de zaak op zijn kop. Drukkerijen en distributeurs krijgen het moeilijk, maar ook mensen die niet deelnemen aan de digitale samenleving zullen de rekening gaan betalen voor het in stand houden van de huidige papieren dienstverlening. Waarschijnlijk vallen zwakkere groepen buiten de boot. Om dit te voorkomen is er werk aan de winkel. Wie pakt deze handschoen op?