Grote verontwaardiging afgelopen week toen een vliegtuig van Malaysian Airways neerstortte in de Oekraïne. Het neerstorten van vliegtuigen is de laatste jaren een zeldzaamheid. De veiligheid aan boord en de vliegtuigen zijn sterk verbeterd en passagiers kunnen met een gerust hart in een verkeersvliegtuig stappen op weg naar hun zakelijke of vakantiebestemming.
De verontwaardiging is groot omdat het neerstorten van het vliegtuig niet kwam door een technisch mankement of menselijk falen, maar door een oorlogshandeling. Het toestel is door oorlogstuig, waarschijnlijk met een raket, uit het luchtruim neergeschoten.
Dit is af te leiden omdat het vliegtuig, geheel gedesintegreerd neerkwam in het grensgebied van de Oekraïne en Rusland. Voor Nederland is dit nog eens extra pijnlijk, omdat het vliegtuig vertrok uit Amsterdam en er 193 Nederlanders aan boord waren. Niemand van de in totaal 293 mensen aan boord overleefde de ramp.
Er is een schreeuw om de onderste steen boven te krijgen met betrekking tot de oorzaak en het waarom. De daders zullen moeten worden gevonden.
Blijkbaar maken verkeersleiders en vliegtuigmaatschappijen een risico-overweging hoe te vliegen. Vliegen ze wel of niet over oorlogsgebied? Uit economisch en praktisch oogpunt wordt het luchtruim in oorlogsgebieden meestal gewoon gebruikt. De verkeersvliegtuigen vliegen immers op zo’n 10 kilometer hoogte, ver buiten het bereik van bazooka’s en kalashnikovs. Maar als in een oorlogvoerend land men beschikt over geavanceerde raketten dan is het andere koek. Tot op heden leek de inzet van dergelijke wapens door rebellengroepen en obscure mogendheden uitgesloten, maar het bewijs is nu geleverd dat dit dus wel degelijk een risico is. Dit soort wapens kan alleen geleverd worden door de belangrijkste spelers op wapengebied. Eigenlijk staat nu al vast dat een raket van Russische makelij de Boeing 777 heeft getroffen.
En daarmee roept deze ramp vergelijkingen op met 9-11. Ook toen werd niet voor mogelijk gehouden dat terroristen tot zoiets in staat waren.
Ook deze nieuwe ramp zal de bakens verzetten. Moeten vliegtuigen vanaf nu altijd omvliegen als de kortste lijn boven oorlogsgebied ligt? Wat heeft dat voor effect op de vliegprijs, beveiliging van vliegtuigen en de CO2 uitstoot? Het toestel is neergestort in oorlogsgebied en de vermoedelijke schuldigen -die daar de macht hebben- verduisteren bewijsmateriaal. Wat is hier tegen te doen? Hoe kan het zijn dat geavanceerde wapens in handen kunnen komen van rebellen en deze wapens nog in kunnen zetten ook?
Veel vragen waarbij, door het gebrek aan antwoorden, mogelijk een oorlog om de hoek ligt, zoals de war-on-terror na 9 september.
Eigenlijk is nu al duidelijk dat er veel te lichtzinnig wordt omgegaan met de conflicten in de wereld. De Verenigde Naties, de tandeloze tijger waar in de veiligheidsraad de grootste agressors een vetorecht hebben, kunnen niets doen. Telkens zal een voorstel worden weggestemd, omdat het de belangen van één van de agressors schaadt. Zo voltrekken conflicten als veenbranden in de wereld. En vaak halen we onze schouders op: ze zoeken het maar lekker uit in dat apenland, zolang we er geen last van hebben en ver van ons bed is. Maar last hebben we er zeker van. Door de conflicten ontstaan bevolkingsmigraties op grote schaal, zodat ook aan onze deur vluchtelingen aankloppen. Stuk voor stuk schrijnende verhalen, die –zeker als ze individueel worden uitvergroot- ook ons diep raken in ons hart.
En nu dit. Ga je op een welverdiende vakantie naar Bali, word je oorlogsslachtoffer. Bizar. En dat omdat een stel amateurs hun vizier van het in handen gevallen geavanceerde raketsysteem op het verkeerde vliegtuig hebben gericht. En al beweren de experts dat het onmogelijk is dat niet-getrainde operators dit systeem kunnen bedienen, de praktijk blijkt dus anders. Inderdaad hebben deze amateurs er waarschijnlijk geen kaas van gegeten hoe en waar ze het systeem op moeten richten, maar de aan/uit knop hebben ze wel gevonden. Met alle gevolgen van dien.
En het gewelles-nietes over de schuldvraag lost het probleem niet op, maar maakt het alleen erger. Dit wordt een diplomatieke crisis van jewelste, waarvan de consequenties niet te zijn overzien.
Veel van de mondiale conflicten wordt afgedaan als binnenlandse aangelegenheden, maar hebben een enorm effect op de wereld. Al die energie die gestoken wordt in conflicten geeft een enorme grote negatieve ecologische en humane footprint op de aarde, waar grote mogendheden zich blijkbaar niets om bekommeren. Nog steeds zijn economische motieven, waaronder een bloeiende wapenindustrie en politieke en economische macht, de belangrijkste redenen om het hoofd weg te draaien voor de gevolgen van conflicten en rampen zoals deze vliegtuigaanslag.
Massavernietigingswapens worden zogenaamd gemaakt om ons te beschermen, maar waartegen? In alle gevallen is de impact voor de onschuldige slachtoffers van dit tuig groter dan het belang van de mogendheid die deze wapens inzet. Welterusten, mijnheer de president!