Ik schat zo’n 52 jaar geleden kregen we thuis onze eerste zwart-wittelevisie. De televisie was een duur ding. Hij kostte destijds duizend gulden en we hadden twee zenders: Hilversum en de BRT, de Vlaamse televisie. Ook kregen we een spuuglelijke antenne op het dak. Een gevoelige toevoeging van het toestel, want als het een keer stormde braken deze antennes met bosjes af. TV kijken is vervolgens vanaf toen, tot pakweg 10 jaar geleden totaal onveranderd gebleven. OK, de televisies werden groter, we kregen meer zenders, we kregen centrale antenne, we kregen kleur; maar de beleving bleef gelijk: je gaat in de bank of stoel zitten, je selecteert een zender en laat alles maar over je heen komen.
Je had tot in de jaren zeventig ook pech als je niet op tijd voor het toestel zat. De videorecorder bracht uitkomst, al was het in het begin nog moeilijk kiezen met drie industriestandaarden. Toen de videobanden er eenmaal waren kon je ook films huren, zoals een boek in de bibliotheek. Beeld-on-demand was begonnen, al kostte je dat wel wat moeite.
Interactie was nog niet mogelijk. Dat is niet helemaal waar, want je kon bij live-uitzendingen soms stemmen met behulp van de telefoon. De eerste keer dat dit in Nederland gebeurde was in de jaren tachtig met de playbackshow van Henny Huisman. Dat was geen succes; het hele netwerk werd onderuit getrokken en zelfs de hulpdiensten konden niet meer worden bereikt. Duidelijk werd hiermee wel dat de kijker niet alleen maar een consument was, maar zich ook wilde laten horen.
Nadat de boel aan het einde van de zero’s en het begin van dit decennium was gedigitaliseerd en het aantal providers van televisiediensten overzichtelijk werd, werden de eerste interactieve diensten aangeboden door de kabelaars. De SMART-TV deed zijn opwachting. De SMART-TV maakt een verbinding tussen jouw TV-toestel en je internetverbinding via WiFi of kabel. Daardoor kun je met de provider communiceren. Moderne TV’s kun je rechtstreeks zelf deze verbinding laten maken, maar tot voor kort ging dit enkel via de provider. Die biedt dan een tuner aan waarmee ook SMART TV mogelijk was. Nadeel is dat de provider dan bepaalt welke mogelijkheden er zijn. Al snel zie je dat er concurrentie komt op het traditionele TV-kanaal met Internet-TV. In mijn situatie nam ik met mijn “kastje” programma’s op om later terug te kijken. Dat doe ik hoe langer hoe minder. Je kunt met je TV, tablet, PC of laptop nu direct naar de app van “uitzending gemist” en je kunt je gemiste uitzending alsnog bekijken. Helaas wordt niet alles aangeboden en zijn vele programma’s al snel uit het aanbod verdwenen. Of je moet –zoals bij de commerciële zenders- gaan betalen voor een uitzending-on-demand. We zijn duidelijk in een transitiefase waarbij er van alles mogelijk is, maar waarbij de consument nog een beetje het bos wordt ingestuurd. De kijker kan een programma opnemen met het ‘kastje’ of videorecorder; hij kan een programma terug zien op “uitzending gemist”. De nieuwste verovering op het TV-concurrentievlak zijn de diensten van bijv. NETFLIX. Zij bieden je een abonnement aan waarbij je duizenden series, films etc. kunt bekijken. Het is vergelijkbaar met Spotify op muziekgebied. Eén vast bedrag per maand en je kunt kijken wat je wil. Het verschil met bijv. Spotify is wel dat deze aanbieder ook zelf producties maakt en zo langzamerhand in de voetsporen treedt van een televisiestation. Het nieuwste wapenfeit is dat ze een nieuwe serie in één keer aanbieden, zodat je alle afleveringen achter elkaar kan bekijken. Een ander voordeel is dat je geen reclames krijgt. Als deze vorm in de toekomst het kijken naar films en series overneemt van de televisiestations, dan zijn TV-stations er alleen nog maar om rechtstreekse uitzendingen te bieden, zoals sport-, nieuws- en actualiteitenprogramma’s. Het verdienmodel van TV-reclame droogt dan wel deels op. De vraag is dan ook valide, waarom er dan nog zoveel publieke TV-zenders moeten zijn. Een deel van de programmering kan linea recta verhuizen naar de internet-TV-toepassingen. Ook de videotheken zullen uit het straatbeeld verdwijnen. Waarom een video huren en al die moeite moet doen om een film te halen en te brengen, terwijl ik voor hetzelfde geld duizenden films kan selecteren vanuit de luie stoel? De diensten als Film1 als TV-kanaal krijgen het ook zwaar. Waarom kijken om half tien ’s avonds, als dit ook om drie uur ’s middags kan?
Gevolg is wel dat niemand meer morgen nog iets kan delen met collega’s of vrienden over het TV-aanbod, waarvan jij hebt genoten. Of je moet het vooraf met behulp van een “what’s appje” even afstemmen. Grappig is dat er wel reuring ontstaat als NETFLIX een populaire serie in één keer aanbiedt. Je ziet berichten langskomen op Facebook etc. “Hoe ver ben jij al met ‘House of Cards’?”
Voordeel van de nieuwe situatie is dat je je favoriete programma kan kijken wanneer je het wil, waar je dit wil en waarmee je dit wil. Bovendien is dit relatief goedkoop en ben je –nog- deels verschoond van reclame. Mij lijkt het nadeel dat je stiekem veel meer TV gaat kijken dan voorheen. Zeker als iedereen in je omgeving iets te melden heeft over een programma dat jij nog niet hebt gezien, legt dit druk om zelf ook maar te kijken. Want je wil toch een beetje meedoen. Nog even wachten en we hebben allemaal vierkanten ogen.