Al vanaf de industriële revolutie wordt er wat afgeknutseld. Sinds er motoren zijn-zoals stoommachines, verbrandingsmotoren, elektromotoren en bijbehorende accu’s is onze hele maatschappij volledig op z’n kop gezet. De vooruitgang doet zijn werk. Inmiddels zijn we op weg naar weer een volgende stap. De industriële revolutie begon met mechanisering in de 18e en 19e eeuw met stoommachines en later verbrandingsmotoren, daarna volgde automatisering vanaf halverwege de 20e eeuw, opgevolgd door informatisering vanaf de jaren 80 en nu zijn we aan robots toe.
Eigenlijk ontwikkelingen waarbij de uitvindingen hoe langer hoe zelfstandiger worden en uiteindelijk niet meer afhankelijk zijn van de mens. Apparaten kunnen in de toekomst anticiperen op de omgeving of op elkaar. Ze nemen zelfstandig beslissingen. De eerste, min of meer autonome apparaatjes, was kinderspeelgoed uit 1996, een Tamagotchi; een soort ei dat je met verzorging zolang mogelijk in leven moest zien te houden. Hierop zijn allerlei varianten bedacht, ook als software. Een paar jaar later verscheen Furby ten tonele. Ook dit speelgoeddiertje moest vertroeteld worden, maar keerde zich tegen zijn verzorgers als ze niet goed voor hem zorgde, waarmee ook de populariteit terugliep. Ondanks dat dit geprogrammeerde apparaten waren, ontstond er langzamerhand een soort -eenzijdige- band tussen mens en machientje. Inmiddels zijn er robots zoals Zora, die als een zorgrobot is ontwikkeld. Het apparaat prikkelt bijvoorbeeld mensen op leeftijd, in een verzorgingstehuis en de meeste ouderen vinden dat wel leuk. Het brengt leven in de brouwerij; de robot heeft veel geduld en is niet chagrijnig. De robot helpt bij bewegingsoefeningen en er is een soort van interactie tussen het apparaat en de cliënt, hoewel de robot van 57 cm nog stevig geholpen moet worden om dit allemaal goed uit te voeren. En de robot is ook nogal kostbaar. Duidelijk is dat we hier nog in een experimentele fase zitten, maar opvallend is de acceptatie door de cliënten. Dit belooft wat voor de toekomst, al moet je het zeker nog niet zien als vervanger van mensen. Als het apparaat echt zonder bemoeienis van verpleging kan werken, zou het de mens op termijn deels kunnen vervangen. Toch lijkt het me niet alles als je wordt aangekleed en gewassen door een robot, die ook nog eens een spelletje kaart met je kan spelen en grapjes maakt, bij gebrek aan mensen. Maar ja, eenzaam op een kamer zitten terwijl er niemand langs komt is ook niet alles.
Nu we het toch over robots hebben: Waar veel meer mensen op zitten te wachten is een zelfrijdende auto. Dus de auto als robot achter of onder het stuur, die beter kan rijden dan wij mensen. Google en Tesla, twee grote innovatieve bedrijven zijn hier al een tijd mee aan de slag. Als de techniek feilloos werkt zouden we met meer auto’s op de weg kunnen, sneller op de plaats van bestemming komen en er zouden geen dodelijke slachtoffers meer hoeven te vallen. Net zoals bij de zorgrobot Zora begint de verbetering door deels taken uit handen te nemen om uiteindelijk de robot autonoom te laten handelen. Het klinkt allemaal fantastisch, maar als je te veel vertrouwen hebt in deze techniek kan het je toch fataal worden, zoals bij een Tesla-bestuurder die vorige week een spelletje zat te spelen in zijn auto waarbij hij toch een vrachtauto niet had gezien door de laaghangende zon en het met zijn leven moest bekopen. Duidelijk is dat de techniek nog moet groeien. Het is erg moeilijk vast te stellen, wanneer de techniek echt in staat is de mens te vervangen en de robot autonoom kan functioneren. Maar ik ben ervan overtuigd dat het al snel zover zal zijn, maar dat het nog een eeuwigheid duurt voordat het vertrouwen er is. Interactie tussen de auto’s gaat beter zonder mensen. Maar het massaal loslaten van het stuur zal nog wel een hele tijd duren. Te veel bestuurders zien autorijden niet als vervoer, maar als sportieve bezigheid of zien de wagen en het rijden ervan als een status- of machtssymbool. Persoonlijk verwacht ik dat daarom eerder treinen en vliegtuigen autonoom bestuurd zullen worden. Belangrijk wordt vast te kunnen stellen wie het gedaan heeft als een autonome robotauto bij een ongeval betrokken is. Vooralsnog is de automobilist de schuldige. Maar er zijn al automerken die de verantwoordelijk op willen nemen om deze aansprakelijkheid op zich te nemen. Voorlopig zal een mens de bestuurder van vlees en bloed meer vertrouwen, ondanks dat hij weet dat de auto eigenlijk beter kan rijden dan hijzelf.
Zal de robot de mens gaan overvleugelen? Computers zijn al in staat om schaakgrootmeesters en GO-spelers te verslaan. Mathematisch en logisch zal de computer het wel gaan winnen van de mens, maar de mens zal het niet toestaan dat de robot cruciale beslissingen neemt over mensen. Toch zal het uiteindelijk zo zijn dat de robots hiertoe wel in staat zijn. Robots kunnen robots op den duur assembleren en beïnvloeden. Gaan we de robots dit ooit laten toestaan en wat gebeurt er dan? Je kunt robots fantastische dingen laten doen, zoals mensen vermaken en gemak brengen. Maar als de robots zich tegen ons keren? Misschien komen we wel in een horror-science fiction film terecht. Wie gaat ze dan stoppen?