Is Nederland veranderd na de verkiezingen van vorige week woensdag? Nee, niet echt. Geen populistische overwinning -ondanks groei- en het ziet er wel naar uit dat er na een hoop onderhandelen wel een coalitie kan worden gevormd met vier partijen. Het enige echte opvallende aan deze verkiezingen is dat de PvdA gedecimeerd is. Wat is er daar misgegaan? In mijn ogen een aantal dingen. Doordat ze bij de vorige verkiezingen veroordeeld waren met de VVD samen een regering te vormen, verloren ze al de helft van het electoraat direct na de start van Rutte 2. Het ging slecht in Nederland en Rutte en Samson waren het erover eens dat er snel een regering moest komen. Gezien de politieke verschillen had men ervoor kunnen kiezen om alle standpunten tot op het bot uit te onderhandelen, waardoor er bloedeloze compromissen zouden ontstaan, waarmee het land niet was geholpen was.
Men besloot om de standpunten te verdelen: onderwerpen werden verdeeld en men zou het elkaar niet moeilijk gaan maken als een standpunt zou worden ingenomen, dat mogelijk lijnrecht tegen de eigen principes zou ingaan. In slechts 54 dagen had Nederland in crisistijd een regering: een moedige stap. De PvdA is echter vier jaar gebasht door die keuze, voornamelijk door de eigen achterban. Bij de VVD speelde dit veel minder. Halbe Zijlstra -VVD- had hiervoor wel een goede verklaring: rechtse mensen hebben idealen en links mensen zijn principieel. Idealen worden maar zelden direct verwezenlijkt en geven een richting aan. Dat iets weleens tegen zit wil nog niet zeggen dat het ideaal verloren is. Als je uitgaat van principes is elke afwijking al een veroordeling. En zo verliest de achterban het vertrouwen als deze principes geschonden worden.
Ondanks voortreffelijke ministers als Dijsselbloem en Timmermans, waarvoor heel Nederland waardering had, is de partij er niet in geslaagd daar ook maar enige munt uit te slaan. Ook dat dit kabinet sinds 20 jaar weer eens de gehele rit heeft uitgezeten en daarmee rust gaf en op het einde een zeer positief economisch positie presenteerde met mooie vooruitzichten, is niet toegerekend aan de PvdA, terwijl de partij hier ook keihard voor heeft geknokt. Zelfs de VVD-ministers geven dit achteraf ronduit toe.
De PvdA is ontworteld van haar oorspronkelijke electoraat: de kleine man. Ondanks dat Nederland één van de succesvolste landen ter wereld is, zijn de verschillen tussen arm en rijk ook in ons land gestegen, ook tijdens de crisis. Met regeringsverantwoordelijkheid had de PvdA dit tij moeten keren, volgens de kleine man. Door democratische politiek nauwelijks beïnvloedbare zaken zoals productiviteitstoename door automatisering en robotisering en een belastingstelsel dat hierop niet snel genoeg kan acteren en de noodzaak tot bezuinigen, is de kloof verder gegroeid. De PvdA kon alleen aan damagecontrol doen, maar is hiervoor niet beloond. De kleine man vluchtte vol met ressentimentele gevoelens naar de SP en vooral de populistische PPV. En zelfs de SP heeft de afstraffing van de PvdA niet kunnen absorberen, waardoor blijkt dat Nederland een ruk naar rechts is opgeschoven.
De PvdA was de laatste jaren ook de partij waar sociaaldemocratische intellectuelen zich verzamelden. Met de opkomst van Groen Links met de jeugdige Jesse Klaver verhuisden een groot deel van deze aanhang naar Groen Links. Zij waren moe van het gesteggel rondom het -mislukte- socialistische gedachtegoed dat nog door de partij waart bij vooral de oudere leden, wat leidde tot nogal zure onvoltooide discussies binnen de partij, en interne verdeeldheid opriep. De identiteit van de partij was veranderd en men is vergeten het oorspronkelijke electoraat op sleeptouw te nemen. Ook de traditionele aanhang van allochtone Nederlanders vonden andere partijen, die dichter bij hun politieke ideeën stonden.
En dan ook nog eens een rampzalige campagne, zonder een duidelijk doel. Eigenlijk ging men er al vooraf vanuit dat de partij klappen zou krijgen. De partij werd onzeker en men besloot om vlak voor de verkiezingsstrijd openlijk het leiderschap van Samson te betwisten en de makkers Asscher en Samson werden tegen elkaar opgezet. Daarmee werd straatvechter Samson door de leden opgeofferd en verdween van het toneel. Weer een misser.
De toekomst zal leren hoe de partij deze mokerslag zal overleven. De partij is de laatste jaren enorm gedemocratiseerd. Voor elke beslissing kan elk lid zich uitspreken. Dat is een groot goed, maar kan ook leiden tot grote misverstanden. Bij weer eens zo’n keuzemoment worden leden overspoeld met informatie, maar zien ze door de bomen het bos niet meer. Wellicht dat men dan toch een verkeerde keuze komt en levert dit, zoals bij de tweekamp tussen Asscher en Samson, alleen maar verliezers op.
Ik ben als sociaaldemocraat nog steeds ervan overtuigd dat de PvdA de spreekbuis is voor dit gedachtegoed. Er is geen echt alternatief. In de praktijk is dit gedachtegoed een belangrijke pijler in de maatschappij. Er zit bovendien enorm veel kwaliteit in de partij en vele PvdA-bestuurders worden ook erg gewaardeerd, vooral in de lokale en internationale politiek.
Denk daar maar eens over na als je de volgende keer in het stemhokje staat.