Met verbazing zie ik hoe de wereld verandert op het gebied van waarheidsbeleving. In vervlogen tijden was er geen twijfel aan het oordeel van een doctor of professor. Zij werden door het gewone volk nauwelijks of nooit tegengesproken. Overigens wilde dat ook toen niet zeggen dat de hooggeleerden daarmee altijd gelijk hadden. Ook toen gold dat als er iets wetenschappelijk onweerlegbaar bewezen was, dat het was aangetoond en dus een feit was. En de heren doctoren van destijds namen toen zeker weleens een loopje met het onweerlegbare wetenschappelijke bewijs.
Juist nu bewijslast vergaren en overleggen veel beter kan en wordt gedaan, zien we het verschijnsel dat wetenschappelijk bewijs openlijk wordt betwist onder het mom van: een feit is ook maar een mening. Vooral religieuze leiders en politici betwisten feiten die ze niet zo goed uitkomen. De kerk is daarbij al eeuwenlang de grootste ontkenner. Veel bouwstenen van het geloof zijn in de loop van de eeuwen ontkracht doordat wetenschappelijk is aangetoond dat ze feitelijk onjuist waren. Sommige religieuzen vertelden dan dat de verhalen overdrachtelijk bedoeld waren en niet letterlijk, maar er zijn fundamentalisten die halsstarrig de bewijsvoering als satanische onzin verwerpen. Allemaal niet zo erg als de gevolgen beperkt blijven binnen de eigen kring, maar hoe langer hoe meer worden nu door populistische politici allerlei feitelijke waarheden onderuit geschoffeld omdat het ze niet uitkomt. In de Verenigde Staten is in collectieve waanzin een president gekozen die feitelijke onwaarheden als zijn nieuwe geloof heeft omarmd. Daar wordt nu beleid geformuleerd dat lijnrecht staat tegenover wetenschappelijke conclusies en daarmee dus desastreus voor de aarde en het land.
Tot nog niet zo lang geleden haalden wetenschappers voor dit soort capriolen hun schouders op. We hebben het gelijk aan onze zijde, dus wie doet mij wat? Maar als zelfs presidenten en vooraanstaande politici het lak hebben aan de feiten, dan moet je toch ook als wetenschapper niet aan de kant gaan staan. Voor hetzelfde geld word je verketterd en brengen ze jou met je theorieën naar de brandstapel.
Wanneer is iets onweerlegbaar? Met keiharde bewijzen moet met alle aspecten rekening worden gehouden. En soms zijn niet alle feiten aangetoond of niet eens bekend om een wetenschappelijk oordeel te vellen. Als men dan te snel oordeelt, dan krijgt de wetenschap een draai om zijn oren en worden de zogenaamde conclusies door lobbyisten weer gebruikt om de politieke discussies een bepaalde kant op te duwen. Voor zeer omvangrijke aspecten als de klimaatverandering kun je de oorzaak niet zwart op wit aan één of twee zaken ophangen, waardoor alleen wetenschappelijk kan worden vastgesteld dat bepaalde veranderingen -wel of niet als gevolg van menselijk ingrijpen- toegerekend kunnen worden dat bijvoorbeeld het klimaat daardoor wijzigt. Mogelijk zijn er weer andere -niet onderzochte -aspecten, die dit compenseren. Dit soort zaken leidt tot forse discussies binnen de wetenschap, waarvan politici misbruik maken om hun eigen belang te onderstrepen. Bij het klimaat zien we dat het verandert, daar is weinig wetenschappelijk bewijs voor nodig. Maar blijkbaar willen sommige politici pas ingrijpen als vast staat dat de mens ook werkelijk invloed kan uitoefenen om dit tegen te gaan. Dus zolang dit niet is aangetoond doen we maar niks en gaan we op de oude voet verder. Een sterk staaltje van struisvogelpolitiek.
Langzamerhand komt de wetenschap in opstand. Daarom is besloten een mars van de wetenschap te houden, de March for Science. Natuurlijk zijn er wetenschappers, die niet meedoen omdat met zo’n mars een politiek signaal wordt afgegeven en juist de politiek heeft niets met wetenschap te maken. De meeste politieke standpunten zijn opportunistisch van aard; zij maken gebruik van de standpunten en feiten die passen binnen het idioom van de gevoerde of te voeren politiek. In een mix hiervan probeert men volgelingen te trekken. Daar is niet veel wetenschappelijks aan. Maar met alleen het wetenschappelijk bewijs in handen kunnen de huidige wetenschappers weinig tegenwicht bieden aan de politieke wende die aan de gang is. Voor financiering en erkenning zijn wetenschappelijke onderzoeken wel afhankelijk van overheden. Dus als de overheid zich keert tegen de wetenschap drogen de middelen op en houdt het op enig moment op.
Dus zullen de wetenschappers genoodzaakt zijn om zich te mengen in politieke discussies over hun eigen bestaansrecht. Vandaar de mars.
Waarom wordt er momenteel zo getwijfeld aan de wetenschap? De overload aan informatie die de wereld over zich krijgt uitgestort zorgt er ook voor dat het zicht van de mens op de waarheid wordt vertroebeld. En misstanden in de wetenschap waarbij doctoren door hun tomeloze ambitie zelf ook een loopje nemen met de waarheid om maar zoveel mogelijk in the picture te staan, helpen niet mee om het volk te overtuigen.
Toch zullen het wetenschappers zijn die de feiten vatstellen. Het gewone volk heeft simpelweg de capaciteiten niet om zaken onweerlegbaar aan te tonen. Dat is geen arrogantie, maar een feit. Terecht dus dat echte wetenschappers zich vandaag in ruim 600 steden in de wereld verzamelen en op integere wijze aandacht vragen voor de wetenschap. Het blijft echter vreemd dat dit moet.