We hangen er van alles aan op: cijfers. Ook al ben ik de 60 al ruim gepasseerd, ook van mij wordt verwacht dat ik nog meedoe aan de invulling van de behoefte van het management dat iedereen op de afdeling op eenzelfde opleidings- en kennisniveau zit en goede cijfers moet laten zien. Zo moest ik deze week een elektronisch toetsje maken over een onderwerp wat me zeker aansprak en waar ik -volgens mijzelf- nogal wat vanaf weet. Ik maakte het toetsje en stuitte op een vraag waar volgens mij alle antwoorden mogelijk waren. Het was maar hoe je het bekeek.
Dus ik vulde antwoord C in en het systeem was onverbiddelijk: fout. Het toetsje was zo opgesteld dat als je een vraag had ingevuld je direct te zien kreeg of het goed of fout was. Was het fout, dan kreeg je nog 2 kansen, waarbij je ‘krediet’ kon verspelen en als je het dan na het derde antwoord alsnog fout had dan had je je krediet verspeeld en was je gezakt. Een 0 dus. Dat gebeurde ook met mij. Doordat ik met drie foute antwoorden het goede antwoord wist, ben ik gaan redeneren waarom dit het goede antwoord zou moeten zijn. De argumenten van de opstellers van de toets voor het goede antwoord vond ik persoonlijk niet sterk, maar discussiëren met een elektronische vooraf geprogrammeerde toets heeft weinig zin. Bij het opnieuw maken van de toets – de tweede en laatste kans- maakte ik deze zogenaamde fout niet meer en haalde ik de toets glansrijk.
We zijn blijkbaar gek op cijfers al zegt het niets, zoals uit het voorgaande blijkt. Mijn kennis of inzicht is niet gewijzigd met het overdoen van de toets, maar nu heb ik wel een certificaat en kan ik dit resultaat weer afstrepen.
Graag willen we met cijfers onderbouwen hoe onze toekomst eruit gaat zien, of wat bepaalde maatregelen voor jou als consument of burger betekent. De afgelopen weken is hier in politiek Nederland nogal mee gerommeld. Energiekostenstijgingen die slechter uitpakken omdat ze gebaseerd zijn op blijkbaar oude cijfers. Ook cijfers van het KNMI bleken niet te deugen in de discussie rondom aardbevingen in Groningen. Er wordt al gesproken over een blunderkabinet en hoewel de rekentoets nu weer op de helling staat, zou het niet zo gek zijn die juist in Den Haag weer op te poetsen.
Cijfers van politici gaan altijd over iedereen. Men spreekt over gemiddelden en modaal en op de keper beschouwd voldoet daar niemand aan. Dat blijkt ook wel, want geen enkele voorspelling krijg ik in mijn portemonnee doorgerekend zoals is aangegeven. Het is altijd anders, waarschijnlijk voldoe ik dus helemaal niet aan de gemiddelde Nederlander. Het fijnste zou zijn als ‘de gemiddelde Nederlander’ het grootste deel van de bevolking zou vertegenwoordigen, maar dat gevoel heb ik niet echt. Er zijn Nederlanders die somber zijn gestemd over de maatschappij: “met mij gaat het goed, met ons gaat het slecht”. Men klaagt dan niet omdat men het zelf iets ontbeert, maar ziet vooral visieloos perspectief, waardoor men de maatschappij ziet afglijden. De tegenstellingen worden op allerlei gebied groter en voor iedereen lopen zaken als werken, leren, zorgen hoe langer hoe meer door elkaar en zijn moeilijk te combineren of te becijferen. Dat maakt de zaak complex en dat betekent dat er behoefte is aan duidelijkheid. Goede informatie over allerlei onderwerpen die ons als burger kunnen raken. Maar ook de informatiehuishouding blijkt complex. Veel bronnen zijn digitaal en vergen een behoorlijke leesvaardigheid. Bovendien is alles versnipperd. Het gevolg is dat hele groepen mensen er geen bal meer van snappen en zich tegen het systeem keren door populisten te steunen en zich daarmee gaan uitsluiten. De inclusieve maatschappij, die we op sommige gebieden toch aardig voor elkaar hadden, is nu ver te zoeken en zonder hulp van buiten zijn achtergestelde groepen aan de goden overgeleverd. Maar wie heeft nog de gelegenheid anderen te helpen?
Politici proberen zaken te vereenvoudigen door met cijfers te gaan goochelen en ‘het volk’ voor te spiegelen dat het allemaal wel meevalt. Uiteraard zijn er journalisten en opiniemakers die daarop de uitspraken gaan toetsen en er dan achter komen dat er geen bal van klopt. Hoe naïef kun je zijn dat je denkt dat je de mensen kunt belazeren en ermee weg kan komen? Het ergste is dat ze zelf geloven in hun eigen gezwam en zo arrogant zijn dat ze de moeite niet nemen om de bronnen die ze gebruiken nog eens na te trekken. Allerlei excuses zijn dan achteraf nodig, waarbij vooral naar anderen wordt gewezen.
Hoe denkt de politiek het vertrouwen te winnen als ze met proefballonnetjes voor eigen gewin en verouderde cijfers iedereen een rad voor ogen willen draaien?
En wat zeggen cijfers? Het feit dat de voorspellingen van 2017 al niets meer zeggen over de situatie van 2019 vertelt al dat cijfers alleen al door het publiceren ervan aan inflatie onderhevig zijn. Als iets voor hele of halve waarheid wordt aangenomen, gaan mensen al direct acteren om de mogelijke negatieve effecten te dempen of de positieve effecten uit te nutten. Daarmee wordt nauwelijks rekening gehouden. Bovendien is niet alles wetenschap. Allerlei variabele factoren, die ogenschijnlijk niets met de cijfers te maken hebben, kunnen het feitelijke effect ook beïnvloeden.
Wat belangrijker is dat we weer zouden moeten gaan polderen in plaats van de tegenstellingen opzoeken. Zorgen dat we een inclusieve maatschappij worden waar goede vangnetten zijn voor mensen die niet mee kunnen doen of nu achtergesteld worden. Er zijn grote problemen op het gebied van sociale en culturele integratie, met betrekking tot het klimaat, de energietransitie en de verduurzaming, maar door het hoofd af te wenden of de tegenstellingen te vergroten komen we er niet. Wat de cijfertjes ook zeggen: uiteindelijk zou alles toch gedeeld moeten worden om iedereen een beetje gelukkiger te maken en onze toekomst wat zekerder te stellen.