De oorsprong van ons poldermodel ligt bij de bescherming tegen het water. Als we ons niet beschermen tegen het water loopt de polder onder en dan verdwijnen de gewassen, de veeteelt en de dorpen. Dus iedereen was belanghebbende in de polder en daardoor werden er maatregelen getroffen tegen wil en dank. In Nederland hebben we van dit model ons handelsmerk gemaakt. Mooi want we staan bekend als handelaars en ook hier is het poldermodel leidend. Vraag en aanbod moeten bij elkaar komen en op enig moment is iedereen tevreden en is er een deal. We passen dit model te pas en te onpas toe.
Vreemd genoeg zou je verwachten dat in zo’n poldermaatschappij regels onbelangrijk zijn. Uiteindelijk blijken ze dat ook te zijn, maar meestal begint het hier in ons land met regels stellen. Er zijn twee soorten regels: er gaat iets nieuws gebeuren en er moeten kaders worden gesteld is de ene vorm. De andere is van het reactieve soort: blijkbaar deugt er iets niet, dus we moeten regels gaan maken.
De eerste vorm van regels is verstandig, maar veroorzaakt beperkingen bij innovaties, waardoor deze regels niet zo populair zijn en vaak worden vergeten. Van de reactieve regels smullen we. Vooral populistische partijen en media schreeuwen in chocoladeletters om maatregelen.
Neem nu de 1,5 meter samenleving. Een reactieve maatregel naar aanleiding van de Covid-19 pandemie. Virologen gaven aan dat als mensen dicht bij elkaar staan dat door aerosolen we elkaar kunnen besmetten. Van dat woord aerosolen had ik tot voor deze coronacrisis nog nooit gehoord, maar ze zijn gevaarlijk voor onze gezondheid. Dat bleken ze altijd al wel te zijn. Het is niet voor niets dat na carnaval het halve zuiden ziek op de bank ligt. Dat ligt niet alleen aan het vocht wat naar binnen is gewerkt. Volgens de microbiologen en virologen is het van groot belang dat we ver uit elkaar blijven. De veilige afstand is discutabel en 1,5 meter lijkt een soort compromis.
Met het invoeren van deze regel, die gepaard ging met hoge boetes en zelfs een strafblad bij overtreding, werd heel onze samenleving ontwricht. Stoer een regel stellen met zware sancties, daarmee tonen we leiderschap. Maar eigenlijk kunnen we niets zonder elkaar en er is ook niets aan zonder elkaar. Mensen zijn sociale wezens en deze regel is daarom te vergelijken met eenzame opsluiting. Het is net als met de hypocriete regel dat we maximaal 100 mogen rijden terwijl 80% van de auto’s de dubbele snelheid kan halen. We weten allemaal dat het beter is voor milieu en verkeersveiligheid dat we ons aan die snelheidsregel houden. Maar omdat niet iedereen altijd kijkt en er de mogelijkheid is deze regel fors aan de laars te lappen, wordt deze regel massaal genegeerd. Zo dus ook met de 1,5 meter regel. Het voordeel van een regel is dat je weet wanneer je het goed doet of wanneer fout. In zo’n geval ben je bewust van je fout gedrag, waarvan door de spanning sommigen van ons een harde plasser krijgen. Zeker in een land waar vrije meningsuiting hoog in het vaandel staat worden regels vaak geïnterpreteerd naar eigen oordeel. De 1,5 meterregel is daarbij geen uitzondering.
Dan start het begin van polderen: ik wil me wel aan de regels houden, maar de anderen doen het niet. Flauwekul: 1,5 meter is 150 cm of 1500 mm en daar is geen speld tussen te krijgen. Blijkbaar ga jij dus naar plekken waar dit niet te handhaven lijkt. Je maakt die keuze zelf. Vooral binnen supermarkten wordt de 1,5 meterregel massaal overtreden, evenals op stations en in winkelstraten. Als je dit weet kun je vermijden dat je in zo’n situatie komt, door niet te gaan winkelen en spullen thuis te laten bezorgen. Er zijn ook grote groepen die zich wel aan de regels houden en de verleiding niet opzoeken. Door feestjes en evenementen te organiseren weet je eigenlijk vooraf al, dat die 1,5 meter afstand tot elkaar een illusie is.Misschien is het ook niet zo’n ramp als we elkaar een keer binnen 1,5 meter treffen. En het aantal besmettingen valt toch wel mee? Vanwege de ontwrichting wordt de schare overtreders groter, omdat de gevolgen nog niet zichtbaar zijn door het massaal negeren van de regels. En zeker als de koning en een verantwoordelijke minister publiekelijk deze regels ook overtreden, zijn we er als de kippen bij om de regels af te zwakken. Ja, een strafblad omdat je binnen 1,5 meter in de buurt van een vreemde stond. Toch wel gek. Door dit slechte voorbeeldgedrag van onze hoogwaardigheidsbekleders en de assertiviteit van de bevolking zal een BOA of agent het wel uit zijn hoofd laten om nog een bekeuring uit te schrijven. Ik denk dat handhaving ondoenlijk wordt, waarmee de regel in feite een leeggelopen ballon is.
Maar de regel is er niet voor niets ingesteld. We hebben nog geen vaccin en alhoewel we al meer weten hoe we de zieke moeten begeleiden is er nog een enorme groep mensen die getroffen kan en gaat worden door het Covid-19 virus. Maar met ons gepolder zwakken we -als zo vaak- reactieve regels af, waardoor ze feitelijk niet serieus worden genomen. Typisch bij het overtreden van dergelijke regels is dat de schuld altijd bij een ander wordt gezocht. Nog een ander kenmerk is dat de gevolgen vaak onzichtbaar zijn, dus waarom een probleem? Rijd ik met 300 km per uur van Breda naar Rotterdam en is er niemand gewond geraakt: what’s the problem? Ben ik naar een feestje geweest waar gehost, gevreeën en gezongen werd en er bleek niemand ziek te zijn geworden. Waar zeur je over. Zie je nu wel dat die regels onzin zijn.
Zo praten we alles goed en zijn we straks verrast als die tweede coronagolf als een zwarte deken over ons heen valt. Dan begint het: hadden we maaar……
Zullen we ooit verstandig worden?