Volgens mijn schoonvader van 88 heb je een smartphone nergens voor nodig. Hoewel hij er zelf één heeft aangeschaft omdat hij dan de paniekknop voor zijn scootmobiel overal waar hij is kan indrukken. Hij bedoelt eigenlijk dat hij erg tegen het asociale gebruik van dit handige apparaat is. We zitten met hem aan het kerstdiner en er liggen 3 smartphones op tafel, die met de regelmaat van de klok worden bekeken en geconsulteerd. Mijn teruggetrokken neefje doet zelfs aan geen enkel gesprek mee en is gedurende de hele avond aan het tikken op het kleine apparaat. Pa bedoelt dus eigenlijk dat hij het ongezellig vindt dat iedereen afwezig op het schermpje zit te turen en had het liefst tijdens de kerstdis een verbod op het apparaat afgekondigd.
En eigenlijk heeft hij gelijk. We zijn inmiddels zo verknocht aan het apparaat dat we niet zonder kunnen. Pa en ook wij zijn opgegroeid in een tijd dat er geen enkel draagbaar elektronisch hulpmiddel bestond: geen smartphone of zijn voorgangers waarmee je alleen kon bellen of tekstberichten maken en ook geen navigatiesystemen. Destijds was er mogelijk wel de behoefte aan deze hulpmiddelen, maar ze waren er simpelweg niet. Als je op pad ging vroeger nam je een lijstje met telefoonnummers mee, ging je naar de ANWB waar een juffrouw of meneer jou de route uittekende naar je vakantiebestemming in Spanje op een landkaart met alle wegennummers en knooppunten. Ook werd er dan verteld waar fileproblemen konden ontstaan door wegwerkzaamheden of verwachte drukte. Zonder deze hulp moest je met wegenkaart of atlas aan de slag. En als je weet hoe snel iets kan veranderen op de weg kwam je dikwijls voor onvoorziene situaties of obstakels te staan als je eenmaal op weg was. Ook als je met onbekenden iets moest afspreken was het een uitdaging om elkaar te treffen. Exacte afspraken over tijd, plaats en wat-als-herkenningspunt waren noodzakelijk. Dat ging ook weleens mis. Had je 100 kilometer in de auto of trein gezeten en je afspraak gemist.
Deze praktische toepassing is alleen al een reden om een smartphone aan te schaffen. Zeker nu de tarieven voor het gebruik van het dataverkeer genormaliseerd zijn en je niet berooid door je telefoon na drie weken vakantie weer thuis kwam.
Maar afgezien van deze erg praktische redenen om een smartphone bij je te hebben wordt het apparaat ook voornamelijk ingezet om ‘tijd te doden’. Een uitkomst voor uiterst introverte mensen om zichzelf te kunnen afsluiten van de maatschappij. Weggedoken in muziek, social media of games kan iedereen zich vermaken met dit handige kleinood, zonder zich te vervelen. Eigenlijk zie je in wachtkamers uitsluitend mensen op hun schermpjes turen en is er een gesprek met andere wachtenden er niet meer bij. In de ogen van schoonpa zijn games en social media onnodige functies van het apparaat. Hij blijft volhouden dat het een telefoon is. Kijk ik naar mijzelf dan is dat de functie die ik hoe langer hoe minder gebruik. In combinatie met mijn E-watch is de smartphone de uitslagenmeter van lichaamsmetingen, het centrum van geschreven berichtjes via WhatsApp, het communicatiecentrum binnen mijn werk en hobby’s. Het is ook de plek waar ik via digitale handtekeningen en tweetraps authenticatie toegang krijg tot portalen van mijn websites, leveranciers en informatiebronnen. Op dit gebied verslaan momenteel de smartphones hoe langer hoe meer de tablets en laptops. Ze worden ook hoe langer hoe krachtiger en veiliger.
Maar er is ook een keerzijde. We zijn inmiddels niet zelfredzaam meer in een auto zonder navigatie en als je de smartphone bent vergeten weet je ook niet meer waarom je onderweg bent, of heb je je stukken niet bij je. Het apparaat gaat hoe langer hoe meer je leven beheersen. Op zich nog onschuldig als je zelf nog de regie denkt te hebben, maar hoe langer hoe meer word je agenda volledig bepaald door de digitale afspraken waarop de smartphone je wijst. En dat is niet het ergste: de aanbieders van de software op de smartphones krijgen hoe langer hoe meer invloed op jouw gedrag. Door zogenaamd gratis gemak platforms te bieden wordt in ruil terug hiervoor handig gebruik gemaakt van het vastleggen van je gedrag op en met het apparaat. Constant brengt het apparaat jou in de verleiding om iets aan te schaffen of iets te doen. De aanbiedingen zijn geframed binnen jouw behoeftes en smaken en duwen je langzaam in een bubbel. Op een gegeven moment zie je uitsluitend op je smartphone bevestigingen van je eigen gelijk en ga je er ook in geloven dat de wereld er zo werkelijk uit ziet. Vooral complotdenkers zien continu deze bevestiging van hun gelijk. Dit leidt tot grote polarisatie en de gevolgen zijn in de maatschappij al duidelijk te zien. Er is geen ruimte voor dialoog en de maatschappij verhardt. Het uitwisselen van argumenten wordt door het verkregen gelijk van o.a. de smartphone doodgeslagen.
Dit zal nooit de bedoeling zijn geweest toen men dit handige hulpmiddel had bedacht. We zullen moeten uitvinden hoe we de geest weer terug in de fles krijgen en weer ouderwets elkaar gaan opzoeken en zonder digitale beïnvloeding als sociale wezens onze problemen benaderen en oplossen. De digitale revolutie gaat echter veel te snel voor het aanpassingsvermogen van onze hersens.
Daar moeten we iets op gaan vinden.