Je loopt een winkel binnen en pakt een pak koffie uit het rek. Je loopt langs de kassa, maar rekent niet af. Je bent dus op dat moment een dief. Er zijn allerlei middelen zoals bewakingscamera’s en -personeel die ervoor zorgen dat dit niet zomaar gebeurt. Jij als dief snapt ook wel dat dit niet mag. Waarom doe je dit? Als je geen ziekelijke kleptomaan bent is het meestal omdat je het geld niet hebt om het te betalen of het er niet aan wil uitgeven. Dat je met diefstal een ander financieel tekort doet is niet zo jouw probleem. En als niemand je snapt is deze mini bezuinigingsoperatie gelukt. Er zijn mensen die met dit gedrag hier nauwelijks gewetensbezwaren over hebben.
Nu is een pak koffie iets fysieks en kun je niet kopiëren, maar dat zijn foto’s, films, teksten en muziekstukken wel. Die worden massaal zonder toestemming gekopieerd, dus gestolen. De maker van het origineel heeft bijna altijd het nakijken. Met de huidige technieken is het super simpel om kwalitatief gelijke of nagenoeg gelijke kopieën te maken. In de jaren 80 en 90 was een grote groep mensen bezig met het downloaden van films vanaf bulletinboards en later het internet. Uren stonden computers te downloaden om de gratis verkregen films op een DVD-tje te kunnen branden en vervolgens weer door te kopieëren. Pure diefstal, want de maker van dit auteursrechtelijk materiaal had het nakijken.
Ik heb me nooit zo mee bezig gehouden met dat kopiëren. Als ik een film of een boek eenmaal gezien of gelezen heb, hoef ik die niet opnieuw onder ogen te krijgen. Ik vond de inspanning ook een beetje buitensporig en met de komst van streamingdiensten later bleek het ook volledig overbodig en achterhaald.
Het voordeel van een streamingdienst is dat jij als consument niets illegaals doet als je binnen je abonnementsvoorwaarden de media bekijkt, leest of beluistert. De auteursrechten worden betaald uit je abonnementsgeld, dus je steelt niets. Het gaat hier om relatief kleine bedragen. Omdat het volume groot is kunnen producenten toch nog behoorlijk verdienen. Ook hier is discussie over, maar het oogt redelijk transparant.
Dat is bij een foto die je gebruikt wel anders. Formeel blijft de maker van de foto auteursrechtelijk eigenaar. Dan is er ook nog het probleem wat er op een foto staat. Staan er overduidelijk herkenbaar nog levende mensen op het kiekje, dan heb je ook nog eens te maken met een mogelijke privacy-inbreuk. Er worden miljarden foto’s gemaakt en verspreid waarvan waarschijnlijk voor 99% de maker er helemaal geen commerciële belangen bij heeft of wil halen. Helaas kun je dat niet zien op de afdruk of de digitale kopie. Het vervelende is dat wanneer blijkt dat jouw digitale verspreide kopie wel door een commerciële partij -lees fotograaf- is gemaakt, je als publicist kunt worden aangesproken om auteursrechten te betalen. En dat gaat dan niet over een paar centen, maar kan het over honderden euro’s per foto gaan. Zeker als het bereik van de publicatie groot is, is dit een dure grap. En je kunt je niet verweren. Waarschijnlijk heb je onwetend gehandeld als je wordt gesnapt. Soms zijn de auteursrechten vervallen, maar het kan ook zijn dat ze zijn opgekocht of overgedragen na het overlijden van een fotograaf. Je moet dus heel wat uitzoekwerk verrichten voordat je een foto mag publiceren. Er zijn allerlei rechtenorganisaties in het veld die op zoek zijn naar dit ‘misbruik’ en je dus heel onaangenaam kunnen verrassen. Een afkoop, zoals bij de streamingdiensten bestaat helaas niet. Zeker met de komst van artificial intelligence is het opsporen van auteursrechtencriminelen een fluitje van een cent. De social media hebben voor zichzelf dit simpel opgelost door te stellen dat de auteursrechten van foto’s die je plaatst worden overgedragen aan de uitgever van het social mediakanaal. Als jij dus een foto plaatst van een commerciële fotograaf op Facebook betekent dat jij nog steeds in de problemen over auteursrechten kan komen met de oorspronkelijke fotograaf omdat dit via jouw account is gepost.
Oppassen dus. Je loopt nauwelijks risico op dit soort problemen als je de foto’s zelf hebt gemaakt die je post op internet of op de socials. Dat is ook de reden dat ik deze columns in geschreven vorm voorzie van veredelde eigengemaakte droedels en foto’s.
De huidige tarieven die gehanteerd worden om foto’s te mogen publiceren staan in geen enkele verhouding met het gebruik. Drukwerk en digitale publicaties worden onbetaalbaar, waarmee je het gebruik gaat frustreren door copyright claims af te dekken. Daarmee ontzeg je het publiek veel unieke beelden als je vanwege de kosten geen originele afbeeldingen kunt gebruiken of daardoor de publicatie veel te duur wordt.
Dat er een behoorlijk verdienmodel op een pak koffie zit is logisch. Daarvoor moet de verkoper nogal wat handelingen verrichten, maar voor een digitale foto heeft de maker in veel gevallen eenmalig een knopje ingedrukt en in een aantal gevallen wat nabewerkt. Er zitten nauwelijks distributiekosten aan. Als men naar een eerlijke vorm van digitale distributie van foto’s wil overgaan qua auteursrechten, zou er aan een generieke afspraak op Europees of mondiaal niveau gewerkt moeten worden, die inzichtelijk, eerlijk, betaalbaar en werkbaar is. Dan zouden de kosten voor gebruik per foto veel lager worden, maar door de hoeveelheid verdient de maker er in alle gevallen aan. Vergelijkbaar dus met de streamingdiensten voor beeld en geluid.
Tot die tijd loop je zonder duidelijke juridische disclaimers risico dat iemand ineens met een forse claim op de stoep staat. Ben dus erg voorzichtig met herplaatsen van fotomateriaal waarvan je de herkomst niet kent. Hoewel heel veel mensen het hartstikke leuk vinden om die oude foto’s te zien, kan het jouw faillissement worden.
Bezint eer ge digitaal print.
KLIK OP ONDERSTAANDE KNOP OM DE MIJMERING TE BELUISTEREN